તમે તમારા ડાબા હાથથી તમારા જમણા હાથને વાઢી શકો?

દિવ્ય ભાસ્કર - રવિવાર પૂર્તિ - ૩0 જાન્યુઆરી ૨૦૧૧માં પ્રકાશિત


સ્લગઃ મલ્ટિપ્લેક્સ

‘સ્લમડોગ મિલ્યોનેર’ ફેમ ડેની બોયેલની સત્યઘટનાત્મક ફિલ્મ ‘૧૨૭ અવર્સ’ની ક્લાઈમેક્સ જોઈને ઓડિયન્સ શા માટે રીતસર હેબતાઈ જાય છે?

--------------------------------------------------------------------


અઠ્ઠાવીસ વર્ષનો એક અમેરિકન જુવાનિયો છે. અરોન રાલ્સ્ટન એનું નામ. ભારે ઉત્સાહી અને તેજસ્વી. સ્વકેન્દ્રી કહી શકાય એટલો સ્વતંત્ર એનો મિજાજ છે, અવિચારી કહી શકાય એટલો એ મનમોજીલો છે. આ મિકેનિકલ એન્જિનીયરને એથ્લેટિક્સ તેમજ આઉટડોર સ્પોર્ટ્સમાં કમાલનો રસ છે. શિયાળાની ભયાનક ટાઢમાં ૧૪,૦૦૦ ફીટ ઊંચા પહાડની ટોચ પર ચડશે, મેરેથોન દોડશે અને કંઈક ને કંઈક કારનામા કરતો રહેશે. આજે તે કોઈને કહ્યા વગર ઉતાહ રાજ્યમાં આવેલા બ્લુ જોન કેન્યોનની પ્રચંડ શિલા પર હાઈકિંગ કરવા આવ્યો છે. સાવ એકલો.



ખૂબ ઊંચી અને સાવ સીધી એવી બે તોતિંગ શિલાઓ વચ્ચેની સાવ સાંકડી કરાડમાં અરોન સંભાળીને ગતિ કરી રહ્યો છે. જગ્યા એટલી સાંકડી છે કે એનું એકવડું શરીર માંડ માંડ સરકી શકે. અચાનક જ ઉપરથી એક પથ્થર ગબડતો ગબડતો આવી પડે છે. અરોનનું માથું તો બચી ગયું પણ હજુ તે કશું સમજે તે પહેલાં પથ્થર તેના હાથને ભીંસતો બે કરાડની સાંકડી જગ્યામાં ફસાઈ જાય છે. એક તરફ શિલા છે, બીજી તરફ ચુસ્ત રીતે અટકેલો પથ્થર છે અને બન્નેની વચ્ચે અરોનનો હાથ સજ્જડ રીતે ફસાઈ ગયો છે. જમીનથી ૬૫ ફૂટની ઊંચાઈએ તે આવી વિચિત્ર સ્થિતિમાં લટકી રહ્યો છે.



શરૂઆતમાં તો આ અણધારી ઘટનાથી અરોનને મોજ પડે છે. એક્સાઈટિંગ! બધું પ્લાનિંગ પ્રમાણે સીધું સટ ચાલ્યા કરે તો એમાં મજા શાની? આ હાઈકિંગ યાદ રહેશે! અરોનને એમ છે કે ધીમે ધીમે કરતો એ ફસાયેલા હાથને બહાર કાઢવામાં કામિયાબ થઈ જશે. એને ક્યાં ખબર છે કે પોતાના હાથને તે એક તસુ પર હલાવી શકવાનો નથી! હાથને છોડાવ્યા વગર તે ચસકી શકે તેમ નથી. સમય વીતતો જાય છે. અરોન નિષ્ફળ કોશિશ કરતો રહે છે. બેકપેકમાં રાખેલી બોટલમાંથી તે થોડું થોડું પાણી પીતો રહે છે.



અરોન પાસે વિડીયો કેમેરા પણ છે. ટાઈમપાસ કરવા તે ‘ધોબી ઘાટ’ની પેલી યાસ્મિનની જેમ કેમેરામાં બોલતો રહે છે. બીજો દિવસ... ત્રીજો દિવસ... અરોન હજુ એ જ અવસ્થામાં બે શિલાઓ વચ્ચે ફસાયેલા હાથ સાથે ચોંટેલો છે! એને સમજાઈ ગયું છે કે નથી પેલો પથ્થર એક મિલીમિટર સુદ્ધાં હલવાનો કે નથી એનો હાથ બહાર નીકળવાનો. એના જેવો બીજો કોઈ હાઈકર અહીં આવે અને તેનું ધ્યાન પડે તો એનો ઉધ્ધાર થાય, બાકી તો... પાણી હવે ખલાસ થઈ ગયું છે. એના ડીહાઈડ્રેટેડ થઈ ચૂકેલા શરીરમાં હવે એક જ પ્રવાહી જઈ શકે તેમ છે, પોતાનું મૂત્ર. અરોન તે પણ અજમાવી ચૂકે છે.

પાંચમો દિવસ! શું એના જીવનનો અંત આવી રહ્યો છે? તે શિલા પર પોતાનું નામ અને જન્મતારીખ કોતરે છે, વિડીયો કેમેરામાં માબાપ, મિત્રો અને પ્રેમિકાને સંદેશા પાઠવે છે. પણ ના, બચવાનો એક ઉપાય હજુય છે. જો પથ્થર વડે ફસાઈ ગયેલા પોતાના હાથને તે વાઢી નાખે તો શરીર છૂટું પડી શકે તેમ છે! તે ફસાયેલા હાથને બને એટલો બેવડો વાળે છે, વાળતો જ રહે છે ... એટલી હદે કે હાથના હાડકાંમાં ફ્રેક્ચર થઈ જાય. પણ આટલું પૂરતું નથી. અરોન પાસે એક મલ્ટિપર્પઝ ઓજાર છે, તેમાં એક છરી પણ છે... અને અરોન પોતાના સાજા હાથથી ફસાયેલા હાથને કોણી નીચેથી વાઢવાનું શરૂ કરે છે. એની રાડ ફાટી જાય છે. હાથનું હાડકું એને ધીરે ધીરે કરતું ચીરવાનું છે, ચાકુથી મૂળો કાપતો હોય એમ. એની ભયાનક ચીસોથી શિલાઓ પણ જાણે કે કાંપી ઉઠે છે.



આખરે અરોન ખુદના હાથને શરીરથી અલગ કરી નાખવામાં સફળ થાય છે. હજુય હોશ ખોયા નથી, બેભાન થવું પાલવે તેમ પણ નથી. તે જેમતેમ કરતો ૬૫ ફૂટ નીચે ઉતરે છે. આજુબાજુ કોઈ દેખાતું નથી. આખરે બારેક કિલોમીટર ચાલ્યા પછી માંડ કોઈની નજરે તે પડે છે અને તરત તેને હોસ્પિટલભેગો કરવામાં આવે છે.



આ ૨૦૦૩માં બનેલી સત્યઘટના છે. અરોન રાલ્સ્ટનની કહાણી મિડીયાએ ચમકાવી ત્યારે લોકો હેબક ખાઈ ગયા. આ તે કેવી જિજીવિષા! કોઈ પણ સંજોગોમાં હાર ન માનવાનો આ તે કેવો ગજબનાક સ્પિરિટ! અરોન રાતોરાત હીરો બની ગયો. તેણે ‘બિટવીન અ રોક એન્ડ અ હાર્ડ પ્લેસ’ નામનુ પુસ્તક લખ્યું, જે બેસ્ટસેલર પૂરવાર થયું. અરોન પછી તો મોટિવેશનલ સ્પીકર બની ગયો. હાલ તે એક વકતવ્ય આપવાના તોતિંગ ફી વસૂલ કરે છે. ઢગલાબંધ ઓસ્કર અવોડર્ઝ ઉસરડી જનાર ‘સ્લમડોગ મિલ્યોનેર’ના ડિરેક્ટર ડેની બોયેેલે ૨૦૦૬માં એનું પુસ્તક વાંચ્યું. એમના જેવા કાબેલ ફિલ્મમેકરને આ અસાધારણ હ્યુમન ડ્રામાને સિનેમાના પડદે કંડારવાની પ્રેરણા ન મળે તો જ આશ્ચર્ય. અરોનના યાતનામય પાંચ દિવસને આવરી લેતી ડેની બોયલની અંગ્રેજી ફિલ્મ ‘૧૨૭ અવર્સ’ આ અઠવાડિયે ભારતમાં રિલીઝ થઈ છે.

Aron Ralston : Motivational speaker

‘હું એક વાતે શરૂઆતથી સ્પષ્ટ હતો કે મારે માત્ર અરોનની સર્વાઈવલ સ્ટોરી બતાવવી નથી,’ ડેની બોયેલ એક ઈન્ટરવ્યુમાં કહે છે, ‘ફિલ્મના ફ્લેશબેક્સમાં અરોનને અહંકારી અને ઉદ્ધત દેખાડવામાં આવ્યો છે. મોત સામે દેખાય છે ત્યારે એ વિડીયો મેસેજમાં પોતાનાં માબાપને કહે છે કે ‘મોમ, ડેડ, મને ખબર છે કે મેં તમને પૂરતું માન આપ્યું નથી, તમારી પૂરી કદર નથી કરી. આઈ એમ સોરી.’ આ માણસનો સ્વભાવ છે. આપણે સૌના મનમાં કોઈક ગિલ્ટ હોય છે, આપણે સૌ કોઈકને કહેવા માગતા હોઈએ છીએ કે તારું દિલ દુભાવવાનો મારો કોઈ ઈરાદો નહોતો, મને માફ કરજે. આ ફિલ્મમાં મેં અરોનની શારીરિક યાતના અને માનસિક તાકાત ઉપરાંત તેની ઈમોશનલ જર્ની દેખાડવાનો પણ પ્રયાસ કર્યો છે.’



‘૧૨૭ અવર્સ’ યુરોપઅમેરિકામાં રિલીઝ થઈ ચૂકી છે. અરોનનું કિરદાર જેમ્સ ફ્રેન્કો નામના એક્ટરે બખૂબી નિભાવ્યું છે. સ્પાઈડરમેન સિરીઝની ફિલ્મોમાં આપણે એને સપોર્ટંિગ એક્ટર તરીકે જોયો છે. ‘૧૨૭ અવર્સ’માં તે પોતાનો હાથ વાઢે છે તે દશ્ય જોઈને ઓડિયન્સ રીતસર હેબતાઈ જાય છે. આ સિકવન્સ એટલી અસરકારક બની છે કે તે જોઈને થિયેટરમાં અમુક દર્શકો બેહોશ થઈ ગયા હોવાના રિપોર્ટ છે!



‘૧૨૭ અવર્સ’ પર જે રીતે દર્શકો તેમજ વિવેચકો આફરીન પોકારી રહ્યા છે તે જોતાં આગામી ઓસ્કર સિઝનમાં ડેની બોયલ ફરી એક વાર ચમકારા દેખાડે તો નવાઈ નહીં!



શો સ્ટોપર

હૃતિક ડિઝાઈનર કપડાંમાં જેટલો હેન્ડસમ લાગે છે એના કરતાં કપડાં વગર વધારે રૂપાળો લાગે છે!

- શ્રીમતી સુઝેન, હૃતિકની પત્ની

ગ્રોઇંગ કિડ... ગ્રોઇંગ પેરેન્ટસ

ચિત્રલેખા અંક તારીખ ૩૧ જાન્યુઆરી ૨૦૧૧







કોલમ
વાંચવા જેવું

                 
ચંદ્રકાંત બક્ષીએ એક જગ્યાએ લખ્યું છે કે સંતાનનો જન્મ થાય ત્યારે તેની સાથે સાથે એક મા અને બાપનો જન્મ પણ થતો હોય છે. કેટલી સાચી વાત. કરીઅર કે અન્ય કામકાજમાં હોશિયાર ગણાતાં પતિપત્નીને સંતાન અવતરે ત્યારે સમજાતું હોય છે કે બાળઉછેરની બાબતમાં પોતે શિશુ જેટલાં જ બિનઅનુભવી અને કાચાં છે. પણ સંતાનના જન્મ પછી નવજાત માબાપ પણ સાથે સાથે ઉછરે અને મોટાં થાય! બાળઉછેર વિશેનું જ્ઞાન તો જેટલું મળે એટલું ઓછું.

ર્ડો. સતીશ પટેલ લિખિત આ પુસ્તકને ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદનું લોકભોગ્ય વિજ્ઞાનની કેટગરીમાં પ્રથમ પારિતોષિક મળી ચૂક્યું છે.  લેખક સ્વયં ચાઈલ્ડ સ્પેશિયાલિસ્ટ છે એટલે તેમની વાતોમાં સતત અધિકૃત વજન વર્તાય છે. તેમણે આયુર્વેદ અને શાસ્ત્રોને પણ સ્પર્શીને પુસ્તકને બહુપરિમાણી બનાવ્યું છે. જેમ કે, પુસંવન સંસ્કારની વાત. લેખક નોંધે છે કે હિન્દુ શાસ્ત્રોમાં માનવજીવનની જુદી જુદી અવસ્થાઓને લગતા સોળ સંસ્કારો સૂચવવામાં આવ્યા છે. તેમાંના પુસંવન સંસ્કાર ગર્ભસ્થ શિશુમાં શ્રેષ્ઠ સંસ્કારોના સિંચન અને તેના સર્વાંગી વિકાસ માટે ગર્ભવતી સ્ત્રી પર કરવામાં આવે છે. વડની કુમળી વડવાઈઓના ટુકડા, ગળો અને પીપળની કૂંપણોને પાણીમાં લસોટી ઔષધી તૈયાર કરવામાં આવે. તે ઔષધી ભરેલું પાત્ર ગર્ભવતી સ્ત્રી શ્રદ્ધાપૂર્વક પોતાના નાક પાસે લઈ જાય અને ઊંડા શ્વાસ લઈ તેની સુગંધને માણે. તે દરમિયાન બ્રાહ્મણો યજુર્વેદની ઋચાઓનો મંત્રોચ્ચાર કરતા જાય. આ વિધિને ‘ઔષધી અવઘ્રાણ’ કહે છે.  મંત્રોચ્ચાર સાથે ઔષધીને સુંઘવાની ચેષ્ટાથી ઔષધીઓમાં સામેલ શ્રેષ્ઠ ગુણોનું ગર્ભસ્થ બાળકમાં સંસ્કાર રૂપે સિંચન થાય છે એવી શ્રદ્ધા સેવવામાં આવે છે.

ગર્ભાવસ્થાનો તબક્કો આશરે ૨૮૦ દિવસ સુધી વિસ્તરે છે. લેખક સ્પષ્ટપણે કહે છે કે સગર્ભા બહેનોએ ડોક્ટરની સલાહ વગર કોઈ પણ પ્રકારની દવા લેવી નહીં. ટેટ્રાસાયક્લીન જેવી દવાને જીવનરક્ષક દવાનો ખિતાબ આપવામાં આવ્યો છે, પણ આ દવા ગર્ભમાં પાંગરતા બાળક માટે પીળું ઝેર સાબિત થાય છે. દાયકાઓ પહેલાં પશ્ચિમના દેશોમાં સગર્ભાઓને થેલીમાઈડ નામની દવા આપવામાં આવી હતી અને તેમને હાથપગ વગરના વિકૃત બાળકો પેદાં થયાં હતાં. તબીબી વિજ્ઞાનના ઈતિહાસમાં આ દવા કલંક સમાન ગણાઈ છે. 

જન્મ સમયે અઢી કિલો કરતાં ઓછું વજન ધરાવતું શિશુ લો-બર્થ વેઈટ બેબી ગણાય છે. ૯૦ ટકા લોબર્થ વેઈટ બેબીના મગજના વિકાસમાં કોઈ ત્રુટિ રહેતી નથી, પણ બાકીના દસેક ટકા બાળકો મંદબુદ્ધિમત્તાનો ભોગ બને છે. આપણે ત્યાં બાળકને ગળથૂથી પાવાનું ઘણું મહાત્મ્ય છે. ગળથૂથી એટલે બાળકને આપવામાં આવતું પ્રથમ પ્રવાહી. સંસ્કૃત શબ્દ ‘ગૃહગોધિકા’ પરથી ગળથૂથી શબ્દ અવતર્યો છે. ગળ એટલે ગોળ અને થૂથી એટલે પૂમડું. પૂમડાં વડે ગોળનું પાણી પીવડાવાય, તે ગળથૂથી. એલોપેથીના તબીબો જોકે આ વિધિનો વિરોધ કરે છે. તેમનું માનવું છે કે ગોળના ઘટ્ટ દ્રાવણની ચિકાશ બાળકના ગળામાં ચોંટી જઈ શ્વાસ લેવામાં અડચણ ઊભી કરે છે. અને ગંદા રૂના પૂમડામાં બેકટેરિયા છૂપાયેલા હોય તો તે બાળકનાં આંતરડાંમાં પહોંચી ગરબડ ઊભી કરી શકે છે! 

એક વર્ષના બાળકને ચોવીસ કલાક દરમિયાન દેહધાર્મિક ક્રિયાઓ કરવા માટે ૧,૦૦૦ કેલરી જેટલી શક્તિની જરૂર પડે છે. ત્યાર બાદ દર વર્ષે વધારાની ૧૦૦ કેલરીની જરૂર પડતી રહે છે. પુખ્ત પુરુષને રોજની ૨૪૦૦ કેલરી અને પુખ્ત સ્ત્રીને દૈનિક ૧૯૦૦ કેલરીની જરૂર પડે છે. બાળઉછેરમાં એટલે જ આહાર વિશેની સાચી સમજનું ખૂબ મહત્ત્વ છે. કેળાં વિશે લેખકે એક ઈન્ટરેસ્ટિંગ વાત નોંધી છેઃ ‘સવારે કેળું ખાવામાં આવે તો તેની કિંમત તાંબા જેટલી, બપોરે કેળું ખાવામાં આવે તો એની કિંમત ચાંદી જેટલી, સાંજે કેળું ખાવામાં આવે તો તેની કિંમત સોની જેટલી.’  કેટલાય અતિઉત્સાહી માબાપો બાળકને ધરાર  વિટામિનનાં ટીપાં પાતાં હોય છે. આની સામે લાલ બત્તી ધરીને લેખક કહે છેઃ ‘દિમાગમાં એક ખાસ નોંધ કરી રાખવી કે દરેક વિટામિન નિર્દોષ હોતાં નથી. વિટામિનના ઊંચા ડોઝની વિપરીત અસર થતી હોય છે...’

બાળઉછેર દરમિયાન ડગલે ને પગલે જાતજાતના સવાલો વાલીઓના મનમાં ઉદભવતા રહે છે. ગર્ભાવસ્થાથી શરૂ થતું અને વિવિધ ૧૨ વિભાગોમાં વિભાજિત થયેલું આ પુસ્તક બાળક અગિયારબાર વર્ષનું થાય ત્યાં સુધીના વિવિધ પડાવો અને પડકારોને આવરી લે છે. શરદીઉધરસથી લઈને ટાઈફોઈડ અને ધનુર, વાઈથી લઈને પોલિયો સુધીની બાળકોને થતી ૨૧ જેટલી  જુદી જુદી બિમારીઓ વિશેનો વિભાગ સંભવતઃ સૌથી ઉપયોગી થઈ પડે એવા છે.

લેખક એક જગ્યાએ લખે છેઃ ‘કુદરતે પેટમાં એટલાં બધાં અવયવો ઠાંસી ઠાંસીને ભર્યાં છે કે તેને જાદુઈ પેટી કહેવામાં આવે છે. એટલું  નોંધી રાખવું કે બાળકના પેટમાં થતો દુખાવો દૂંટીથી જેમ વધુ દૂર તેમ તેની ગંભીરતા અધિક હોય છે.’  બીજી એક જગ્યાએ તેઓ નોંધે છેઃ ‘શરદીથી પીડાતા માંદા બાળકના શરીર પર બ્રાન્ડી ઘસવી કે પિવડાવવી એટલે તેની ઊગતી જિંદગી સાથે ચેડાં કરવા બરાબર કહેવાય. બ્રાન્ડી ઘસવાથી માંદા બાળકના શરીરની શરદી નીકળી જાય તેવી એક ખોટી માન્યતા છે. જો બ્રાન્ડીથી કોઈ ફાયદો થતો હોય તો, તેને એક જીવનરક્ષક દવાનું દવાનું લેબલ મારી, ડોક્ટરની ભલામણથી તે મેડિકલ સ્ટોર્સમાં મળતી થાય એવી વ્યવસ્થા ખુદ સરકાર ન કરે?’

એ-ફોર સાઈઝનાં પાનાંવાળાં આ દળદાર પુસ્તકનું લખાણ સરળ અને પ્રવાહી છે. ગુજરાતી કહેવતોનો  છૂટથી અને સરસ રીતે ઉપયોગ થયો છે. પાને પાને મૂકાયેલાં ચિત્રો કે રેખાંકનો વાતને સમજવામાં મદદરૂપ થાય છે. લેખક ડો. સતીશ પટેલ ‘ચિત્રલેખા’ને કહે છે, ‘અમારા ટ્રસ્ટે થેલેસીમિયાનાં પચ્ચીસ બાળકોને દત્તક લીધાં છે. તેમનો તમામ ખર્ચ ટ્રસ્ટ ઉઠાવે છે. ઈન ફેક્ટ, આ પુસ્તકના વેચાણમાંથી થતી સંપૂર્ણ રકમ થેલીસીમિયાના દર્દીઓના સારવારમાં ઉપયોગમાં લેવાય છે.’ 

ખરેખર, સંતાન શારીરિક અને માનસિક રીતે સાજુંનરવું હોય એના જેવંુ સુખ બીજું એકેય નથી. બાળક પુખ્ત થાય ત્યાં સુધી એને તંદુરસ્ત રાખવું એ પણ જેવીતેવી જવાબદારી નથી. પુસ્તકમાં એક જગ્યાએ માર્કવાન ડોરેન નામના ફિલોસોફરનું અવતરણ ટાંકવામાં આવ્યું છે ઃ ‘આપણે બાળકો ઉછેરવાની યોગ્યતા કેળવીએ ત્યાં સુધીમાં તો આપણાં બાળકોને ઘેર પણ બાળકો થઈ ગયાં હોય છે.’

...પણ જો આવું ઉપયોગી પુુસ્તક હાથવગું હોય તો બાળઉછેરની યોગ્યતા થોડી જલદી કેળવાઈ જાય એ તો નક્કી!

(બાળઉછેર બે હાથમાં

લેખકઃ ડો. સતીશ પટેલ 

પ્રકાશકઃ કોમનમેન ફાઉન્ડેશન, 

સાવસર પ્લોટ, રામચોક,
મોરબી - ૩૬૩૬૪૧ 

ફોનઃ (૦૨૮૨૨) ૨૨૦૨૪૪, ૦98251 62162 

કિંમતઃ રૂ. ૨૦૦/ 

પૃષ્ઠ સંખ્યાઃ  ૬૦૦  )

Marathon Diary of a Couch Potato

How the hell can I do this to myself?

This was the first thought that was screaming in my mind just 25 minutes after I started my first ever half Marathon.

I wanted to punch myself for committing the biggest ever crime of my life, but where was the energy to do so? I was breathless, perspiring furiously and panting violently, gasping for some oxygen with mouth wide open. I had barely crossed 1.5 kilometers from the gathering area at Bandra Reclamation. Hell, I had not even touch the BWSL - Bandra-Worli Sea Link - and I was almost dead.

No… I am not going to finish this one! I declared to myself. I can’t! If this is the condition in the first 2 kilometers, how can I even dare to think of completing the total stretch of 21.097 km? Even 0.097 kms seemed a tough task!

I was mad at myself. Thousands of fellow Mumbaikars were running around me. No, they were running past me. Was Pinky – my wife and fellow runner - going through the same unbearable torture that I was experiencing? Possibly. Her panting was even louder than mine. Was she too realizing that she had committed the biggest mistake of her life by joining Mumbai Marathon 2011? Maybe she was waiting for me to be the first one to announce: Enough… Let’s quit.

Enough it was. Before I embarrassingly fell flat on the ground, I stopped running and started walking. I thought Pinky would push me to run little more. She didn’t. Instead, she immediately followed me and started walking herself. A few minutes of walk led us the entry point of the Bandra-Worli Sea Link.

Aha… to be on BWSL – my favorite spot in the city!



Bandra Worli Sea Link: Bliss...

 Maybe it was for the fact that I was realizing my fantasy to walk along BWSL or maybe I had stopped running long enough to get back to my normal self – I suddenly felt energized. It was around 7 am. The darkness in the sky was gradually disappearing. The incredible city skyline was now visible. BWSL did something to the runners. Suddenly they seized to be runners or even walkers. Everybody was busy taking pictures with their mobile phones or digital cameras. Some gentlemen were even standing in a queue near the railing and peeing unabashedly, enjoying the magnificent view. After all, you don’t get a chance to pee on the latest Wonder Of Mumbai everyday!

I was now in position to think beyond my immediate physical reality. The breeze was so exhilarating; I even smiled randomly. I was now able to reflect. How did I land on BWSL at all? What was a couch potato like me doing here?

                                                                         0 0 0

Yup, I have no qualms labeling myself as a couch potato simply because I am one. The white leather sofa in my drawing room right in front of a TV has been the most favorite place of my mine since the time I can remember. I must have moved into four houses by now, but my favorite place – sofa in front of a TV – has stubbornly remained unchanged. I lazily stretch my 84.2 kg body on the sofa with a remote control in hand, a plate full of sev-gathiya resting on my ever-expanding tummy and a leg strangely dangling on the back rest - this is the most common posture one would find me in when I am home. I just don’t sit on the sofa, I lie down.

… And I read Think Everest in the same posture.

It is an amazing book written by Atul Karwal – the first IAS officer to climb the Everest. Actually, I had to write an artilce on its Gujarati version - beautifully trans-created by Saurabh Shah - for my book review column in Chitralekha.

As I see it now, the book did the trick. Or maybe I was just waiting for a suitable trigger. I decided to do ‘something’ about my body. However, this was not the first time; I had taken such a decision oh-so-many-times in the past. What made me think that it was different this time? It is the last year of my 30s- was that the reason? I don’t know. We had already enrolled ourselves for Mumbai Marathon 2011. Technically, it was a good enough motive to sweat it out. I started getting up early in the morning anyways and joined Pinky for jogging and gymming sessions. Pinky is quite unlike me – being a typical Virgo, she is quite an disciplinarian.

There have been too many failed attempts and false starts in the past though at gym in the past. Was I serious this time? I simply refused to think on those lines. Neither did I set any target nor did I make any resolution. All I did was sat on my computer and prepare an Excel sheet. I filled up details in various columns: Week 1 - Day 1 (in this case, it was November 9), Calories Burnt, Bowel movements (I have been pathetically irregular in this department), Comments etc. Since keying-in does not demand too much energy, I was sure I would be regular in updating the Excel file on daily bases at least.

First week went by nicely. I did get up early in the mornings, I did hit the gym and best part was, I didn’t miss even a single day. My Excel updates looked impressive. ‘Running on a tread mill in air-conditioned confines doesn’t make sense,’ Pinky declared on Day 10, ‘we are going to start jogging on the ground from tomorrow.’

When did I run on a ground last time? In 9th grade? Or was it to catch a speeding local train on crowded station some months ago? I was never a sporty person, ever. Football, cricket, badminton etc were never a part of my bookish system. Am I going to run? Really?

‘You look so funny when you run,’ Pinky expectedly announced on the very first day. ‘So?’ I asked her even as I was huffing and puffing badly. ‘Nothing,’ she replied coolly, ‘keep running.’

From brisk walking I graduated to 2.5 rounds of running non-stop. The club ground was so tiny; it didn’t even amount to 0.75 km. I started walking-cum-jogging on Juhu beach. Of course, I did bunk many times, but mercifully I had not given up. I actually started enjoying myself. Not that I was addicted to running on the beach. The reason was I was hooked to those delicious salads that they sell at the beach early mornings. Temptations are not always bad, you see.


Did that mean that I was completely geared up for the half Marathon? No way!

I have been a spectator of Mumbai Marathons all these years. Yes, I enjoyed being on the field and cheering the runners. Yes, I liked the madness, the spirit, the energy in the air. But I was pretty clear on this one: since I am a participant myself this time around I would run or walk for, say, 6-7 kilometers, get the ‘feel’ and then catch first available cab to get back home. Then, of course, I would park myself leisurely on my favorite sofa and watch rest of the going-ons on TV. Simple.

0 0 0

But life is never as simple as we want it to be, you know. How the hell would I get a cab – or any other vehicle - on BWSL that day? The only damn thing available out there was an ambulance. Since I was far from being dead, I had no option but to cross the entire BWSL.

And that proved to be the best thing that has ever happened to me!

After doing so much time-pass in clicking pictures and posing and preening in front of mobile camera, I realized that my body was no more aching. In fact, I started feeling surprisingly fresh. Maybe my body-rhythm was set by now. By the time I reached the far end of BWSL, I had already covered some 9 to 10 kilometers in total! Suddenly a stroke of confidence hit me. Hell, I have already covered half of the distance. Why to escape? I would be able to complete the remaining stretch somehow!

The question that was bothering me now was, will I be able to finish it before sunset? Will there be anyone around to receive us, greet us or at least take a notice of us? I decided not to worry about distant future and concentrate instead on onlookers who had enthusiastically gathered along Worli Sea face and beyond.

Trust me, nothing can be more energizing than cheering voices and appreciating eyes especially when they belong to absolute strangers! There would go: ‘Come on India…’, ‘Buck up Mumbai…’, ‘Run, run… don’t walk… Yes, you can do it...’

The cheers and claps were not just encouraging, it was pressurizing as well. I heard a fellow runner saying,” Arre yaar, fir se taali bajane wale aa gaye… Ab fir se bhagna padega.. (Oh these clapping people… We are unnecessarily forced to run to keep up with the image and expectations…)’

They were equipped with bowls full of biscuits, chocolates, orange slices, energy drinks and what not. They would say ‘Great going guys!’ while offering the stuff gently and smilingly. The kids were the most enthusiastic lot. They would feel so happy if runners-turned-walkers oblige them by taking an eatable from their tray. I feared that if I keep on eating delicious stuff along the way, forget losing weight, I would end up putting on more kilos on my body instead!

It was a great feeling, to say the least. It was like entire city was out there to pamper you. They made you feel so special. I found especially citizens of Altamount Road the most upbeat. Was the entry of Mr. Wealthiest Ambani in the neighborhood the reason for their exuberance? I don’t know. But I was ready to shed the impression of South Bombaiites being the snootiest of them all. Nope, they are not!

We were getting mixed up with full Marathon participants. They had started off from Chhatrapati Shivaji Terminus at the same time ie 6.15 am. Now they were returning back to CST after running to Bandra Reclamation and even leaving us behind. Suddenly I sprinted like never before. Nope, not towards the destination. Instead I took a sharp right turn at 90 degrees, jumped off the road-divider, crossed the entire road and crashed into the place that I was desperately searching for- a Sulabh Sauchalaya. Mercifully I could spot one before my bladder exploded!



Running along  Queen's Necklace: Almost there...

 We passed Huges Road and - aha! – now we were on the Queen’s Necklace! That effectively means we already covered more than 2/3rd of the distance! As we were moving towards Princess Street flyover, we could see Dream Runners coming in from the opposite direction. They had put on colorful clothes that were most shocking. They were holding play cards in hands and shouting slogans at top of their voices. Basically, they wanted to hog all the attention. And they did. Entire media and cheering crowds completely dedicated themselves to the Dream Runners. They had to cover the least distance - barely 6 kilometers - and they hogged the most limelight. Exhibitionists!

 Exhibitionistic Dream Runners at Princess Street Flyover!

By the time we reached Flora Fountain, my walk changed. I had started walking like Great Khali! Nobody was noticing me anyways. Who would be interested in humanized turtles? Crowds were gathered along the next lane dedicated to full Marathon runners and Dream Run creatures. I felt royally ignored. However, I decided not to feel bad about it. ‘Go! Go! Go! You have almost reached…’ Some official type screamed at us.

Aha… CST! The destination! I could see it with my naked eye. I looked at Pinky. She was beaming. I feared she would break down any moment. And… here it was! Did I just step onto the electronically devised finishing line? Whoa! I did it! Hurrah! I noticed the time: 4 hours, 10 minutes, 17 seconds. Being a sports person in past, Pinky obviously did better than me: 4 hours, 10 minutes, 16 seconds!

Since we had finished before 10.30 am, we were now automatically illegible for next year’s Mumbai Marathon. We were even given beautiful bronze medals with words 'I Finished' nicely carved on it. This was incredible! A couch potato like me actually completed the half Marathon successfully in first go! So what if the time taken to finish the run was more than four times than it should be? So what if I was not a runner, but a ‘walker’ in most parts? I had never imagined I could ‘achieve’ even this in my life time. I knew that this as well could be a defining moment of my life!

My 7 year son, however, felt cheated and needed an explanation. ‘Dad, how could you not win the race?’ He shouted at us the moment we weakly stepped into home post lunch time. ‘I saw some Africans won hours ago on TV… Where were you?’

‘Sorry beta…’ I said meekly knowing fully well that he would never going to listen to me in future when I’d push him to find a top-3 position in his school sports meets.

However I did promise to myself: I would sincerely try to finish half Marathon in 3 hours next year. Hell, now I know I can do this to myself...

0 0 0

મિડ-ડે રિવ્યુઃ ધોબી ઘાટ

મિડ-ડે તા. ૨૨ જાન્યુઆરી ૨૦૧૧માં પ્રકાશિત

એક શહેર, ચાર જિંદગી
કિરણ રાવે ડિરેક્ટર તરીકે આત્મવિશ્વાસપૂર્વક સુંદર શરૂઆત કરી છે. આ આર્ટહાઉસ સિનેમાને તમે કાં તો ખૂબ ચાહશો યા તો સદંતર ધિક્કારશો. આ ફિલ્મમાં એક જ વ્યક્તિ મિસફિટ છે  - આમિર ખાન. 


રેટિંગ ઃ સાડા ત્રણ સ્ટાર 

કેટલીક ફિલ્મો હંમેશાં અંતિમો પર પ્રતિક્રિયા જન્માવે છે. કાં તો એ ફિલ્મ અત્યંત સ્પર્શી જશે અથવા તો પછી તમને એમાં સૉલિડ કંટાળો આવશે યા તો ખીજ ચડશે. આવી ફિલ્મો ક્યારેય ‘ઠીક ઠીક’ કે ‘ઓકે’ હોતી નથી. તમે કાં એને ખૂબ ચાહશો અથવા ખૂબ ધિક્કારશો. છેલ્લે ‘દેવ.ડી’ આ કેટેગરીમાં સ્થાન પામી હતી. હવે ‘ધોબી ઘાટ’ આ મુદ્રા લઈને પેશ થઈ છે.

ફર્સ્ટટાઈમ ડિરેક્ટર અને રાઈટર કિરણ રાવ તેમજ તેનો સુપરસ્ટાર પ્રોડ્યુસર પતિ શરૂઆતથી જ કહી રહ્યાં હતાં કે મહેરબાનો, ‘ધોબી ઘાટ’ એક આર્ટહાઉસ સિનેમા છે, તે ટાઈમપાસ મસાલાના ચાહકોને ગમે તેવી કમર્શિયલ ફિલ્મ બિલકુલ નથી. સાવ સાચી વાત છે. જો તમારો ટેસ્ટ ટિપિકલ બોલીવૂડ મસાલાઓની પેલે પાર વિસ્તરેલો હશે તો ‘ધોબી ઘાટ’ એક સુંદર ફિલ્મ જોયાનો ભરપૂર સંતોષ અનુભવ કરાવશે. 

નમણી નગરકથા

માય મ્યુઝ, માય હૉર, માય બિલવ્ડ...

આમિર ખાનનું પાત્ર મુંબઈ માટે આ શબ્દો વાપરે છે. આમિર અરૂણ નામનો પેઈન્ટર બન્યો છે અને મુંબઈ શહેર તેને પોતાની પ્રેરણા, વેશ્યા અને પ્રિયતમા જેવું લાગે છે. આ શબ્દો ફિલ્મના અર્ક જેવા છે. ‘ધોબી ઘાટ’માં અમુકતમુક પાત્રોવાળી અને શરૂઆત-મધ્ય-અંતવાળી વાર્તા નથી. આ એક નગરકથા છે.  ફિલ્મનું મુખ્ય પાત્ર છે મુંબઈ શહેર પોતે. આ વિરાટ શહેર કંઈકેટલાંય સ્પંદનો પેદાં કરતું રહે છે, સતત. પ્રેમ અને પીડાનાં સ્પંદન, એકલતા અને સમસંવેદનનાં સ્પંદન, સફળતા અને વિષાદનાં સ્પંદન, શોધ અને ઝૂરાપાનાં સ્પંદન...  અહીં વસતા પ્રત્યેક માણસને પોતપોતાનું વર્તુળ છે. આ વર્તુળો કોઈક બિંદુએ એકમેકને સ્પર્શે છે, છેદે છે યા તો સંદતર દૂર રહી જાય છે. રાઈટર-ડિરેક્ટરે અહીં ચાર પાત્રો પસાવ્યાં છે, જે ખરેખર તો મુંબઈનું મંુબઈત્વ ઝીલવા માટેનાં માધ્યમો છે.

ÜðLÞù (પ્રતીક બબ્બર) આઠ વર્ષની ઉંમરે ભૂખમરાથી પીડાઈને બિહારથી મુંબઈ આવ્યો છે. તે ધોબી છે, ધોબી ઘાટ પર કપડાં ધુએ છે, ઘરે ઘરે જઈને કપડાંની ડિલીવરી કરે છે. રાત્રે ડાંગથી ઉંદરો મારે છે. પણ તેનું સપનું એક્ટર બનવાનું છે. રેલવેના પાટાને લગોલગ આવેલી તેની ખોલીમાં અરીસા પર તેણે સલમાન ખાનની તસવીરો ચોંટાડી રાખી છે. તે સલમાન જેવું આસમાની રંગનું કડું પહેરે છે અને ડંબેલ્સથી બોડી પણ બનાવે છે. પ્રતીક વહેલી સવારના અંધકારમાં પાટા પાસે ખુલ્લામાં નહાય છે ત્યારે ‘ચક્ર’ ફિલ્મમાં તેની સ્વર્ગસ્થ મમ્મી સ્મિતા પાટિલે ભજવેલા કંઈક આ જ પ્રકારના પેલા યાદગાર સ્નાન દશ્યનું સ્મરણ થાય છે.

મુન્નાની દોસ્તી શાઈ (મોનિકા ડોંગરા) નામની ઈન્વેસ્ટમેન્ટ બેન્કર સાથે થાય છે. શાઈને લાગે છે કે તેનું જીવન ગૂંચવાઈ ગયું  છે. તેને ચેન્જની જરૂર છે. તેથી તે પોતાના કામમાં મોટો બ્રેક લઈને ન્યુયોર્કથી મુંબઈ આવી છે. શાઈ આકસ્મિકપણે આમિર ખાન -  કે જે એક ઉદાસ, અંતર્મુખ અને પોતાની જાતમાં જ ઉલઝેલો રહેતો ચિત્રકાર છે  - તેની સાથે એક રાત ગાળે છે. બીજા દિવસે સવારે અરૂણ શાઈને કહે છે કે દારૂના નશામાં તે ઘણી વાર ‘રેન્ડમ થિંગ્સ’ કરી નાખતો હોય છે એટલે પ્લીઝ કંઈ વધારે અપેક્ષા ન રાખતી. આમિરના હાથમાં યાસ્મિન (કૃતિ મલ્હોત્રા) નામની યુપીથી આવેલી કોઈ મુસ્લિમ પરિણીતાએ શૂટ કરેલી વિડીયો કેસેટ્સ આવે છે. તે ખરેખર તો એના ભાઈને ઉદ્ેશીને લખાયેલા વિડીયો લેટર્સ છે. ‘લવ, સેક્સ ઔર ધોકા’ના પેલા નાયકની જેમ તે આખો દિવસ પોતાના ઘરની બારીમાંથી અથવા તો મુંબઈમાં જ્યાં જ્યાં ફરે ત્યાં શૂટિંગ કરતી રહે છે અને એકલી એકલી બોલતી રહે છે. કમાલનું પસ્યું છે આ પાત્ર.


સંયમિત અને અસરકારક

‘ધોબી ઘાટ’ની ટેગલાઈન ‘મુંબઈ ડાયરીઝ’ છે. કિરણ રાવનો આ જ ઉદેશ છે અને એમાં તેઓ સફળ થયાં છે. આ ફિલ્મમાં પોઈન્ટ ‘એ’થી પોઈન્ટ ‘બી’ સુધી પહોંચવાનો કોઈ આશય નથી. તેથી વાતનો પ્રવાહ અનિશ્ચિતપણે, ચારેય પાત્રોનાં જીવનને ગૂંથતો ગૂંથતો આગળ વહ્યા કરે છે. નિર્દેશિકાએ અહીં ક્યાંય કશાને લાઉડ બનવા દીધું નથી. તેમની શૈલી સંયમિત છે. તેમણે પાત્રો કરતાં ખાસ તો મુંબઈનાં વિઝયુઅલ્સને અને મુંબઈના અવાજોને બાલવા દીધાં છે. દરિયો, સ્કાયલાઈન, વરસાદ, ટ્રાફૅિક, આર્ટ ગેલેરી, ગીચ ગલીઓ, ઝૂંપડપટી, સીફેસિંગ ફ્લેટ્સ અને માણસો-માણસો-માણસો...  સિનેમેટોગ્રાફરે તુષાર કાંતિ રાયે મુંબઈને કેમેરામાં અફલાતૂન રીતે ઝડપ્યું છે.

કાસ્ટિંગ પરફેક્ટ હોય તો અડધો જંગ આમ જ જીતી જવાતો હોય છે. માત્ર અવાજથી અને અન્ય પાત્રોનાં એકશન-રિએકશન વગર પર્ફોર્મ કરવું અઘરું છે, પણ કૃતિ મલ્હોત્રાએ યાસ્મિનનાં પાત્ર યાદગાર બનાવી દીધું છે. શાઈ મજબૂત છે અને છતાં વલ્નરેબલ છે. મોનિકા આ કોમ્બિનેશનને સારી રીતે પસાવી શકી છે. અભણ ધોબી તરીકે પ્રતીક ખાસ્સો સ્ટાઈલિશ લાગે છે, છતાંય તે પોતાના પાત્રને ગમતીલું બનાવી શક્યો છે. એક કામવાળી બાઈ અને ઇંગ્લિશ મિડીયમમાં ભણતી તેની ટીનેજ દીકરીનું કાસ્ટિંગ અને અભિનય જોજો. કિરણ રાવને દાદ આપ્યા વગર રહી નહીં શકો.

આખી ફિલ્મમાં જો કોઈ મિસફિટ હોય તો તે છે આમિર ખાન. દાળ  ભાત - બે શાક - ફૂલકા રોટલી - ટમેટા-કોબી-કાંદાનું કચુંબર અને પાપડવાળી ગુજરાતી થાળીમાં વચ્ચે ઓચિંતા કોઈએ ઈટાલિયન પિત્ઝાનો ટુકડો મૂકી દીધો હોય તેવો આમિરનો ઘાટ છે. અલબત્ત, તેના અભિનયમાં કશી કમી નથી, પણ તેનું હોવું માત્ર ફિલ્મના સંતુલન અને ટેક્સચર બન્નેને બગાડી નાખે છે. આમિરને બદલે ઈરફાન ખાન જેવો અથવા તો કોઈ સાવ નવો સારો એક્ટર હોત તો ફિલ્મની અપીલ ઘણી પ્રામાણિક રહી શકત.   

ખેર, કેળવાયેલા દર્શકો માટે ‘ધોબી ઘાટ’ સમગ્રપણે અસરકારક ફિલ્મ બની શકી છે એ તો સ્વીકારવું પડશે. અલબત્ત, આમિરનું નામ અને ચહેરો જોઈને જે ‘ટિપિકલ’ ઓડિયન્સ કૂદતું કૂદતું ‘ધોબી ઘાટ’ જોવા જશે તે ગાળો દેતું દેતું બહાર આવશે એ પણ સ્વીકાર્યા વગર નહીં જ ચાલે.
૦ ૦

રિવ્યુઃ ટર્નંિગ થર્ટી

મિડ-ડે તા. ૧૫ જાન્યુઆરી ૨૦૧૧માં પ્રકાશિત


ઢળતી જવાની

શું આજની યુવતી માટે ત્રીસ વર્ષના થઈ જવું એટલી બધી ભયાનક અને ત્રાસદાયક ઘટના છે? આ ફિલ્મમાં સ્ત્રીની ત્રીસ વર્ષની સપાટીને અતિશયોક્તિપૂર્વક પેશ કરવામાં આવી હોવા છતાં આહલાદક તાજગી વર્તાય છે.

રેટિંગ ઃ બે સ્ટાર

એક મોડર્ન, ઈન્ટેલિજન્ટ, ફેશનેબલ અને આકર્ષક યુવતી લેડીઝ રૂમના મિરર સામે અક્કડ ભી રહીને ટીશર્ટ ઠીક કરી રહી છે. બાજુમાં એક મધ્યમવયસ્ક સ્ત્રી લિપસ્ટીક કરતી કરતી સહાનુભૂતિપૂર્વક કહે છેઃ સ્તનો ઢીલાં થઈ ગયાં છે, નહીં? લેડીઝ લોકો ત્રીસીમાં આવે એટલે આવું થાય જ. જોને, મારેય એવું જ થયું. મારી વેડિંગ એનિવર્સરી નજીક આવી રહી છે. હું તો બૂબ-જોબ કરાવવાની છું, મારા હસબન્ડને સરપ્રાઈઝ આપવા. મારું માન, તુંય બૂબજોબ કરાવી લે. (બૂબ-જોબ એટલે પ્લાસ્ટિક સર્જરી વડે સ્તનોને આકર્ષક બનાવવાં.)



બીજું દશ્ય. એડવર્ટાઈઝિંગ એજન્સીમાં કામ કરતી એ જ અપરિણીત યુવતી આ વખતે કોઈ પાર્લરમાં છે. તેનું બોડીમસાજ કરી રહેલી ઔરત ધીમેથી પૂછી લે છેઃ મેડમ, સારું માંહ્યલું વાઈબ્રેટર જોઈએ છે? આપણી પાસે ઘણી વરાયટી છે. (તે બીજા એક સેક્સટોયની પણ ઓફર કરે છે, પણ સુરુચિ ભંગ થવાના ડરે અહીં તેનો ઉલ્લેખ થઈ શકે તેમ નથી.) યુવતી ચીડાઈને કહે છેઃ કેમ? મારા મોઢાં પરથી તને એવું લાગે છે કે હું સેક્સલેસ લાઈફ જીવું છું? ઔરત જવાબ આપે છેઃ મેડમ, નારાજ ન થાઓ, મને તો એક નજરમાં ખબર પડી જાય કે સ્ત્રી ફ્રસ્ટ્રેટેડ છે, એને પૂરતું શરીરસુખ મળે છે કે પછી કોરીધાકોડ છે.



આ દશ્યો, પાત્રો, એમની વાતો અને કલ્ચર તમને ઈન્ટેસ્ટિંગ લાગે છે યા તો તેની સાથે આઈડેન્ટિફાય કરી શકો છો? જો તમારો જવાબ ‘હા’ હોય તો વેલકમ ટુ ‘ટર્નંિગ થર્ટી’. જો તમને ઉપરના સંવાદો અમેરિકન ટીવી સિરિયલ ‘સેક્સ એન્ડ ધ સિટી’ ટીવી સિરીઝના માહોલ જેટલી પરાયા લાગતા હોય અને ફક્ત બે જ દશ્યોની વિગતોના લસરકાથી ખીજ ચડી ગઈ હોય તો, પ્લીઝ, ‘ટર્નંિગ થર્ટી’ દેખાડતા થિયેટર તરફ ટર્ન પણ ન થતા.



સેક્સ એન્ડ સિટી ઓફ મુંબઈ

બોલીવૂડમાં ‘ચિક ફ્લિક’ની સિઝન બેઠી છે કે શું? (‘ચિક ફ્લિક’ એટલે હીરોલોગને બદલે ખૂબસૂરત નાયિકાઓ કેન્દ્રમાં હોય તેવી ફિલ્મ.) હજુ ગયા અઠવાડિયે બે મેઈન હિરોઈનવાળી ‘નો-વન કિલ્ડ જેસિકા’ આવી અને આ વખતે આ, ‘ટર્નંિગ થર્ટી’. ગુલ પનાંગ બીજા શહેરમાંથી મુંબઈમાં સેટલ થયેલી સફળ કરિયર વુમન છે. એનું ઓગણત્રીસમું વર્ષ પૂરું થવાને હવે અઠવાડિયું જ બાકી છે. એનો ઈન્વેસ્ટમેન્ટ બેન્કર તરીકે કામ કરતો હે્ન્ડસમ બોયફ્રેન્ડ (સિદ મક્કર) સરસ રસોઈ સુદ્ધાં બનાવી જાણે છે. ત્રીસમા બર્થડે પર એ ગુલ પનાંગને લગ્ન માટે પ્રપોઝ કરવાનો છે. પરફેક્ટ લાઈફ છે. પણ ઓચિંતા જ છોકરો ગુલને પડતી મૂકીને પૈસાદાર ઘરની એકની એક દીકરી સાથે સગાઈ કરી નાખે છે. ગુલને જોબ પરથી કાઢી મૂકવામાં આવે છે. પળવારમાં બધું હતું-ન હતું થઈ જાય છે અને પછી....



ચાર મળે ચોટલા....



મુંબઈ અને દિલ્હી જેવાં મહાનગરોમાં કોન્વેન્ટીયું ધાવણ ધાવીને ત્રીજીચોથી પેઢી જુવાન થઈ રહી છે. ‘ટર્નંિગ થર્ટી’ આવી ‘અમેરિકનાઈઝડ ઈન્ડિયન’ પેઢીનું પ્રતિબિંબ પાડવાની કોશિશ કરે છે. ઓફિશિયલી આ હિન્દી ફિલ્મ છે, પણ એના અડધા કરતાંય વધારે સંવાદો અંગ્રેજીમાં છે. પાત્રોની માત્ર બોલી નહીં, તેમના વિચારોની ભાષા પણ અંગ્રેજી છે. એમના ઉદગારો અને રિફલેક્સ એકશન અંગ્રેજી છે. આ ફિલ્મ અંગ્રેજીમાં જ ‘જણવામાં’ આવી છે. અપીલના સંદર્ભમાં આને ‘ટર્નંિગ થર્ટી’નો આ માઈનસ પોઈન્ટ ગણી શકો. આ એક ટિપિકલ મલ્ટિપ્લેક્સ મૂવી છે, જેની સાથે ફક્ત અને ફક્ત મહાનગરોનો અમુક જ વર્ગ આઈડેન્ટિફાય કરી શકશે.



મુંબઈના મોડર્ન કલ્ચરની વાત છે એટલે, નેચરલી, યુવતીઓ પબ-સ્પા-કોફી શોપ્સમાં મહાલે છે, ગાડી ડ્રાઈવ કરતાં કરતાં અંગ્રેજીમાં ભૂંડાબોલી ગાળો બોલે છે, એક હાથમાં દારૂની પ્યાલી ઝાલી બીજા હાથે સિગારેટના કશ પર કશ લે છે, ગર્લી પાર્ટીમાં સ્ટ્રીપટીઝ કરતાં કરતાં ક્રમશઃ નગ્ન થઈ રહેલા બાવડેબાજ છોકરાઓ સાથે બિન્દાસ નાચે છે અને લગ્ન પહેલાં એક કરતાં વધારે પાર્ટનરો બદલીને બિસ્તરમાં કયો બોયફ્રેન્ડ બેસ્ટ છે તે વિશે ડિસ્કશન કરે છે. ગુલ પનાંગનો એનો એક કલીગ બાઈ-સેક્સ્યુઅલ છે, એક કોલેજફ્રેન્ડ લેસ્બિયન છે અને બીજી પ્રેગનન્ટ ફ્રેન્ડનો પતિ એકસ્ટ્રા-મેરિટલ અફેર્સ કરતો ફરે છે. ટૂંકમાં, સેક્સના મામલામાં ફર્સ્ટટાઈમ ડિરેક્ટર અલંકૃતા શ્રીવાસ્તવે પૂરતી વરાયટી પિરસી છે.

‘સોલ્યુશન ઓફ વન મેન ઈઝ અનધર મેન,’ એક યુવતી કહે છે. ‘નો! સોલ્યુશન ઓફ મેન ઈઝ અ ન્યુ હેર કટ!’ બીજી યુવતી એક્સપર્ટ કમેન્ટ આપે છે. ત્રીસ વર્ષની ગુલ પનાંગ ઓચિંતા જ ‘મેનલેસ, જોબલેસ’ થઈ ગઈ છે. એક સખી એને આશ્વાસન આપે છે, ‘આજના જમાનામાં તો થર્ટી ફાઈવ ઈઝ ન્યુ થર્ટી.’ બીજી બહેનપણી એજ-લિમિટ ઓર પાછળ ઠેલે છે, ‘ના રે ના, આજકાલ તો ફોર્ટી ઈઝ ન્યુ થર્ટી!’



શું આજની યુવતી માટે ત્રીસ વર્ષના થઈ જવું આટલી બધી ભયાનક, અસલામતીની ભાવનાથી કચડી નાખે એવી, ત્રાસદાયક ઘટના છે? ફિલ્મ જોતી વખતે અને જોયા પછી પહેલો સવાલ આ ઉઠે. સ્ત્રીની ત્રીસ વર્ષની સપાટીને અહીં અતિશયોક્તિપૂર્વક પેશ કરવામાં આવી છે.



અમુક દશ્યોનું ડિટેલિંગ સરસ થયું છે. જેમ કે, ત્રીસમી બર્થ-ડે પાર્ટીની રાત પછી અસ્તવ્યસ્ત થઈ ગયેલું ઘર, બાથરૂમમાં લટકતી ફેન્સી બ્રા, વગેરે. આ એક આધુનિક સ્ત્રીના દષ્ટિકોણથી જોવાયેલી દુનિયા છે. તેને કારણે ફિલ્મના એક મોટા હિસ્સામાં આહલાદક તાજગી વર્તાય છે. ફિલ્મમાં હ્યુમરના સરસ છાંટણા છે. બોયફ્રેન્ડ પડતી મૂકે એટલે ગુલ પનાંગ પોકે પોકે રડે છે અને વચ્ચે વચ્ચે પોતાના દુખડા લેપટોપ પર ટપકાવતી જાય છે. ગુલ પનાંગના રડવાના, ગાડી ડ્રાઈવ કરવાના, ઓફિસ પોલિટિક્સના, દુખી થવાનાં દશ્યો જોકે એક તબક્કા પછી રિપીટિટીવ થવા માંડે છે. ગુલનું પાત્ર સારું ઉપસ્યું છે, પણ આવું તમામ કેરેક્ટર્સ માટે કહી શકાય તેવું નથી. ખાસ કરીને ઓફિસનાં પાત્રો કાર્ડબોર્ડ કટઆઉટ જેવા સપાટ થઈ ગયાં છે. ગુલ પનાંગ ફિલ્મની લગભગ તમામ ફ્રેમમાં છે. એનો અભિનય ખાસ્સો રિયલિસ્ટીક અને મજાનો છે. બાકીનાં કલાકારો ઠીકઠાક છે. . ફિલ્મનો જે રીતે સુખદ અંત લાવવામાં આવ્યો છે તે સગવડીયો છે.



જો તમારો ટેસ્ટ આ પ્રકારની ગર્લી ફિલ્મો માટે કેળવાયેલો હોય તો જ ‘ટર્નંિગ થર્ટી’ જોજો. નહીં તો દૂર રહેજો.

000

ફિલ્મ રિવ્યુઃ યમલા પગલા દીવાના

 મિડ-ડે તા. ૧૫ જાન્યુઆરી ૨૦૧૧માં પ્રકાશિત


આ છે અસલી દબંગ!

ત્રણ-ત્રણ હથોડાછાપ હીરોને એકસાથે સહન કરવા માટે સિંહ જેવું કલેજું જોઈએ એવી એક સામાન્ય છાપ છે. પણ આ ફુલ-ટુ કોમડી એન્ટરટેઈનર શરૂ થાય એની થોડી જ મિનિટોમાં દર્શક કમ્ફર્ટેબલ થઈ જાય છે અને સ્માઈલ કરતાં કરતાં વાર્તાના પ્રવાહ સાથે વહેવા લાગે છે.


રેટિંગ ઃ અઢી સ્ટાર

‘સલમાન ખાને ‘દબંગ’માં એવું તે શું નવું કરી નાખ્યું છે? આવું બધું તો હું વીસ વર્ષ પહેલાં કરી ચૂક્યો છું.’



તાજેતરમાં સની દેઓલે એક ઈન્ટરવ્યુમાં આવું વિધાન કર્યું ત્યારે એમાંથી જલન અને ચી઼ડની બૂ આવતી હતી. જોકે ‘યમલા પગલા દીવાના’ જોતી વખતે લાગે કે આધેડ વય વટાવી ચૂકેલા અને બોલીવૂડ સરકસની લગભગ બહાર થઈ ગયેલા સનીનો કાંકરો સાવ કાઢી નાખવા જેવો નથી. જો તક મળે તો સની પાજી હજુય દબંગવેડા કરીને સૉલિડ ધમાલ મચાવી શકે છે.



‘યમલા પગલા દીવાના’ બાય-વન-ગેટ-થ્રી-ફ્રી ઓફર જેવી છે. સની દેઓલના ચાહકોને (હા, હજુય થોડાઘણા બચ્યા છે પૃથ્વીના પટ પર) પેકેજ ડીલમાં ભેગેભેગા ધર્મેન્દ્ર અને બોબી દેઓલ પણ જોવા મળશે. આ ફિલ્મ જોતાં લાગે કે ધર્મેન્દ્ર ભલે ઘરડો થયો, લેકિન મા કસમ, ઉનકી બુઢી રગોં કે ખૂન અભી ભી દૌડતા હૈ. બોબી દેઓલની વાત કરીએ તો... જવા દોને યાર.



દેઓલના દીધેલા

ફિલ્મની શરૂઆતમાં દીકરાઓ કુંભના મેળામાં કે એવી જ કોઈ જગ્યાએ ખોવાઈ જાય અને છેલ્લે ચમત્કારિક રીતે બધા ભેગા થઈ જાય આ લોસ્ટ એન્ડ ફાઉન્ડ ફોર્મ્યુલા હજુ હમણાં સુધી મસાલા હિન્દી ફિલ્મોની ફેવરિટ હતી. એની ઠઠ્ઠામશ્કરી થતી હોય તેવા ઢાળમાં અહીં ધર્મેન્દ્રનો પરિવાર વિખેરાઈ ગયો છે. સની પોતાની ફિરંગી બીવી, બચ્ચાં અને મા સાથે કેનેડામાં સેટલ થયો છે, જ્યારે ગામના ઉતાર જેવો ધર્મેન્દ્ર આઈટમ ગર્લ્સને બકીઓ ભર્યા કરે છે અને નાના દીકરા બોબી સાથે બનારસમાં નોનસ્ટોપ ચારસોવીસી કરે છે. સની એમનો અતોપતો જાણવા ઈન્ડિયા આવે છે અને ફટ્ કરતાં શોધી પણ લે છે. બોબીબબુઆ એક સ્ટાઈલિશ સરદારણી (નવોદિત કુલરાજ રંધાવા)ના પ્રેમમાં પડે છે. મોટા ભાઈ અને ડેડી ડિયર તેને યેન કેન પ્રકારેણ પરણાવી દે છે. ખૂબ બધા ભંકસ પછી આખરે ખાઈ, પીને સૌ ભાંગડા કરે છે.



ઢાઈ કિલો કી કોમેડી



ધર્મેન્દ્ર, સની અને બોબી જેવા ત્રણ-ત્રણ હથોડાછાપ ભાયડાઓને એકસાથે સહન કરવા માટે સિંહ જેવું કલેજું જોઈએ એવી એક સામાન્ય છાપ છે. પણ બાય ગોડ, ફિલ્મ શરૂ થાય એની થોડી જ મિનિટોમાં તમે કમ્ફર્ટેબલ થઈ જાઓ છો અને સ્માઈલ કરતાં કરતાં વાર્તાના પ્રવાહ સાથે વહેવા લાગો છે. ‘યમલા પગલા દીવાના’ આઉટ-એન્ડ-આઉટ કોમિક એન્ટરટેઈનર છે. પ્રોડયુસર-ડિરેક્ટર સમીર કાર્ણિક બિલકુલ સ્પષ્ટ છે કે એમને શું બનાવવું છે અને શું બતાવવું છે. પોતાના ઉદ્દેશમાં તેઓ ખાસ્સા સફળ થયા છે.

દેઓલ ત્રિપુટી અભિનયના અજવાળાં પાથરવા માટે ક્યારેય જાણીતી નહોતી. પણ છતાંય તેમનામાં (ખાસ કરીને બન્ને સિનિયરોમાં) એક પ્રકારનો ચાર્મ હજુય સચવાયો છે. આર્ટિસ્ટિક કે એસ્થેટિક લેવલ પર તેઓ અપીલ ભલે ન કરી શકે, પણ સામાન્યપણે તેઓ ઓડિયન્સના દિલ સુધી પહોંચી જતા હોય છે. આ ફિલ્મમાં ત્રણેયની આપસી કેમિસ્ટ્રી સ્વાભાવિકપણે જ ખૂબસૂરત રીતે ઉપસી છે.



સની દેઓલના વ્યક્તિત્વમાં માસૂમિયત અને મર્દાનગીનું જબરું કોમ્બિનેશન છે. અહીં બમ્યુર્ડા-ટીશર્ટ અને ફેન્સી પાઘડીમાં એ ક્યુટ દેખાય છે. છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોથી હિન્દી ફિલ્મી હીરોની છાતીના વાળ સાગમટે સફાચટ થઈ ગયા છે, પણ સની અસલી જાટ છે. શરીર પરના વાળ આજકાલના છોકરડાઓ શૅવ કરે, સની નહીં! અહીં સની પાજી ખૂબ ખીલ્યા છે. ક્લાઈમેક્સમાં એ કહે છેઃ અબ મુઝે અપની અસલી ઔકાત દિખાની પડેગી... અને પછી ભૂકંપ આવી જાય એટલા ચા સ્વરે લાંબી ત્રાડ પાડે છે. ફિલ્મનો આ સૌથી રમૂજી ટુકડો છે. સની પોતાના ઢાઈ કિલોના હાથથી એકબે વાર ‘ગદર’ સ્ટાઈલથી પાણીની ડંકી સુદ્ધાં ઉઠાવે છે. બોબી દેઓલ પાણીની ટાંકી પર ચડીને ‘શોલે’નો સુસાઈડવાળા ડાયલોગ બોલીને પછી કહે છેઃ આ જૂનું થઈ ગયું, આજના જમાનામાં આવું બધું ન ચાલે. દેઓલ ત્રિપુટીએ પોતાની જાત પર કરેલી મજાક આનંદ કરાવે છે.



ફર્સ્ટ હાફ કેનેડા અને બનારસમાં ફેલાયેલો છે. ઈન્ટવલમાં સમોસા ખાતા ખાતા તમે વિચારો છો કે અત્યાર સુધી તો મજા આવી, પણ સેકન્ડ હાફમાં ટેમ્પો જળવાઈ રહેશે ખરો? ગુડ ન્યુઝ એ છે કે હિરોઈનના અનુપમ ખેર સહિતના પાંચ જડભરત ભાઈઓ અને કઝીન પોલી (સુચેતા ખન્ના)ને લીધે ઈન્ટવલ પછી કોમેડીને લટાની વધારે ઘૂંટાય છે. જાતજાતના છબરડાથી ભરપૂર સેકન્ડ હાફ ગુજરાતી કોમેડી નાટક જેવી ફીલ ધરાવે છે.



આ ફિલ્મમાં ત્રણ કલાકારોએ ટીવી ઈન્ડસ્ટ્રીમાંથી આવે છે. બનારસના ઘાટ પર ધરાર ટૂંકી ચડ્ડી પહેલીને ફર્યા કરતી હિરોઈન કુલરાજ રંધાવાને તમે ‘કરીના કરીના’ સિરિયલના ટાઈટલ રોલમાં જોઈ છે. ગાલમાં ચોર્યાસી લાખ વહાણ ડૂબી જાય એટલા ભવ્ય ખંજન ધરાવતી કુલરાજના ભાગે સુંદર દેખાવા સિવાય ખાસ કંઈ આવ્યું નથી. સરસ છે એની સ્ક્રીન પ્રેઝન્સ. હાલ ‘લાપતાગંજ’માં દેખાતી સુચેતા ખન્નાએ એનઆરઆઈને પરણવા માટે ઝાંવા મારતી ભોટ સરદારણીના રોલમાં સુપર્બ કામ કર્યું છે. મૂળ ગુજરાતી રંગભૂમિના કલાકાર અમિત મિસ્ત્રી પણ સરસ ધ્યાન ખેંચે છે.



‘યમલા પગલા દીવાના’માં ઈમોશનલ ટ્રેક અને બોબી દેઓલ બન્ને ટૂંકા પડે છે. હિરોઈન બોબીના ભાગે આવી છે એટલે ટેક્નિકલી એ ફિલ્મનો હીરો ગણાય, પણ ફર્સ્ટ હાફમાં હિરોઈન સાથેનો એનો પેમલાપેમલીનો ખેલ જામતો નથી. ફિલ્મમાં સાત-સાત મ્યુઝિક ડિરેક્ટરો છે અને ઝાઝા રસોઈયાએ ખિચડી સાવ બગાડી છે. વારે વારે આવી પડતાં ગીતો સખત બોરિંગ છે. એકમાત્ર ટાઈટલ સોંગ (જે મૂળ ‘પ્રતીજ્ઞા’ના ગીતનું રિમિક્સ છે) સારું છે.



‘યમલા પગલા દીવાના’ મૂળભૂત રીતે રમૂજી ફિલ્મ છે અને આ ડિપાર્ટમેન્ટ તગડું છે. કોમેડી ભલે બ્રેઈનલેસ રહી, પણ આજકાલ રિલીઝ થતી ત્રાસજનક કોમેડી કરતાં આ ફિલ્મ બહેતર છે. ઓર ક્યા ચાહિયે?
 
000

વાંચવા જેવું પુસ્તક ઃ સુખને એક અવસર તો આપો

ચિત્રલેખા અંક તારીખ ૩૧ જાન્યુઆરી ૨૦૧૧માં પ્રકાશિત


જિંદગી... એક ફરજિયાત રણસંગ્રામ

કોલમ ઃ વાંચવા જેવું

જો મારા આવેશ પર મારો અંકુશ નહીં હોય તો હું ક્યારેય સુખી નહીં થઈ શકું. મારી ગાડી પર એકાદ ઘસરકો થવાને કારણે કે ઘરમાં થોડી ચણભણ થવાને કારણે, કે કામમાં આવતી નાની મુશ્કેલીને કારણે, કે ધાર્યા પ્રમાણે પરિણામ ન આવ્યું હોય ત્યારે, કે ગડી વગરનાં ચૂંથાયેલાં કપડાંને કારણે જો મારો આખો દિવસ બગડતો હોય તો હું કદી સુખી નહીં થઈ શકું. જો હું મારી લાગણીઓનો શિકાર હોઉં, અને વધુ પડતી અપેક્ષાઓનો બંદી હોઉં તો હું ક્યારેય સુખી નહીં થઈ શકંુ.



શું આ વાત તમને ધારદાર અને ચોટડુક લાગી? ગાડી પર ઘસરકો પડે ને દિમાગ જાય, કપડાંને ઈસ્ત્રી થઈ ન હોય તો કમાન છટકે, ઘરમાં સહેજ અમથો કકળાટ થાય અને સંસાર અસાર લાગવા માંડે... આ પ્રકારની લાગણીઓ બીજાઓની જેમ તમે પણ પ્રસંગોપાત અનુભવો છો? બસ, તો ફિલ બોસમન્સ લિખિત આ પુસ્તક તમારા માટે જ છે એવું માનો.



અઘરું અઘરું વાંચતા, ઊંચી ઊંચી ભાષામાં વિચારતા અને ક્લિષ્ટ ફિલોસોફી ઝાડતા રહીને તાત્ત્વિક ચર્ચાઓ કર્યા કરતા સ્યુડો બૌદ્ધિક વર્ગમાં એક ફેશન ચાલી છે સરળ ભાષામાં લખાયેલાં પ્રેરણાદાયી પુસ્તકોને હસી કાઢવાની, તેમને નિરર્થક ગણાવવાની. આ ચાંપલા વર્ગને ગણકારવા જેવો નથી. હકીકત એ છે કે ભલે બે ઘડી તો બે ઘડી પણ નિરાશાની પળોમાં તમને સધિયારો આપે, તમારો આત્મવિશ્વાસ અને ઉત્સાહ વધારે તેમજ સાવ નવાં જ સત્યો શું કામ, તમે ઓલરેડી જાણતા હો તેવી સચ્ચાઈ નીચે નવેસરથી અન્ડરલાઈન કરે એવું કોઈ પણ વાંચન ઉત્તમ છે, શુભ છે, ઈચ્છનીય છે. ‘સુખને એક અવસર તો આપો’નું એકેએક પાનું પોઝિટિવિટીની પ્રતીતિ કરાવે છે. આજના પીડાદાયી સમયની આ જ તો માંગ છે. તે સિવાય દુનિયાભરની કંઈકેટલીય ભાષાઓમાં અનૂદિત થયેલું આ પુસ્તકની લાખો લોકોના દિલને શી રીતે સ્પર્શે?

લેખક ફિલ બોસમન્સ બેલ્જિયમના વતની છે. તેમણે આ પુસ્તક ફ્લેમિશ ભાષામાં લખ્યું છે. તેઓ કહે છેઃ ‘તમને હ્યદયમાં ઊંડો જખમ થયો હોય અને તમે જો એના વિશે ફરિયાદ કરો તો તમે નિરાશાવાદી નથી, અથવા જ્યારે સમસ્યાઓનો સમુદ્ર ઘૂઘવતો હોય ત્યારે તમે પછડાટ ખાધાની ફરિયાદ કરો તો પણ તમે નિરાશાવાદી નથી. નિરાશાવાદી તો એને કહેવાય જે પોતાની આખી જિંદગી ડાર્કરૂમમાં વિતાવે નેગેટિવ ડેવલપ કર્યા કરે. નિરાશાવાદી એ છે જે બધું જ સમુંસૂતરું ચાલતું હોય ત્યારે એ કહ્યા કરે કે આ કાંઈ લાંબો સમય ચાલશે નહીં. કોઈ એના પ્રત્યે દયામાયા કે મૈત્રી દેખાડે ત્યારે શંકાકુશંકા કર્યા કરે એ નિરાશાવાદી છે.’



જિંદગી છે તો સમસ્યાઓ છે. જિંદગીનું હોવું માત્ર પ્રશ્નો પેદા થવા માટે પર્યાપ્ત છે. એટલે જ લેખક કહે છે કે ‘લગ્ન, શિક્ષણ, ઉછેર, લોકો સાથે પનારો, કામધંધા આ બધા પ્રશ્નો છે જે તમારે સ્વીકારવા જોઈએ. કોઈ પણ પ્રકારની અવઢવ વિના તમારે એમાંથી પસાર થવું જોઈએ, હિંમત અને તાકાતથી. તમે જો એનાથી ભાગી છૂટશો તો એ તમારો પીછો કરશે અને તમને પછાડશે. તમારે જિંદગીમાં બાણશય્યા પર સૂવાનું છે એનાથી વીંધાયા વિના... તમે તમારી પીઠ પર આખેઆખો ભૂતકાળ લાદીને ફરો છો અને તમે ભવિષ્યનો ભાર પણ વેંઢારો છો. તમારા માટે આ બોજો વધુ પડતો કહેવાય. તમારો જન્મ આને માટે નથી થયો. આમ કરશો તો એ ભારણ તમને મારી નાખશે. ’



લેખક જિંદગીને એક ફરજિયાત સાહસ કહે છે. કેટલી સરસ વ્યાખ્યા. કેવી રીતે જીવનને એની તમામ વિષમતાઓ સાથે સ્વીકારી શકાય? કેવી રીતે પાર વગરની પીડાઓ વચ્ચે પણ સ્વસ્થ રહી શકાય? સાંભળોઃ

‘તમને બધું જ ઉદાસ લાગે છે, તમને લાગવા માંડે છે કે તમે કોઈને જ ગમતા નથી, એક નહીં જેવી બાબતથી તમે ખળભળી ઉઠો છો, તમે એવું અનુભવો છો કે આ તો આમ ને આમ જ ચાલ્યા કરશે, આ દશા ક્યારેય બદલાશે નહીં. અને ફરી એક વાર તમને આનું કારણ સમજાતું નથી. કદાચ તમે ખૂબ થાકી ગયા છો. તમને સમજાતું નથી કે આવું શા માટે થાય છે? વાસ્તવમાં કારણ એ છે કે માણસ પણ આખરે પ્રકૃતિનો અંશ છે. એ વસંત અને પાનખરની આવનજાવનનો હિસ્સો છે, ગ્રીષ્મ અને શરદની હૂંફ અને શીતળતાનો ભાગ છે. માણસનું મન પણ સાગરના તરંગોની જેમ હિલોળા લે છે ભરતી અને ઓટ અનુભવે છે. જો આ સત્ય તમને સમજાઈ જાય તો તમે હિંમત અને આત્મવિશ્વાસથી આગળ વધી શકશો... ચડતી અને પડતીના ચડાવઉતાર વચ્ચે જીવી શકશો, વધુ સારી રીતે અને આનંદથી.’



આપણામાં એક શબ્દપ્રયોગ છે ‘બોલીને બગાડવું’. શરીર પર થયેલા ઘાને રુઝ આવશે, પણ શબ્દોથી થયેલા પ્રહારો કેમે કરીને મટતા નથી. લેખક એટલે જ કહે છે કે -

‘કોઈનો ન્યાય તોળવા બેસો ત્યારે બોલવામાં ધ્યાન રાખજો. શબ્દો શક્તિશાળી શસ્ત્રો છે, જેને કારણે અનેક મહાભારત સર્જાય છે... એક કઠોર શબ્દ, એક ધારદાર વાગ્બાણ કોઈના દિલને લાંબો સમય સુધી કોતર્યા કરશે અને મૂકી જશે એક કાયમી જખ્મ. સ્વીકારો કે બીજાઓ તમારાથી જુદા છે, જુદી રીતે વિચારે છે, જુદી રીતે વર્તે છે, કંઈક જુદું જ અનુભવે છે અને બોલે છે. થોડાક સૌમ્ય બનો અને શબ્દોથી એના ઘા રુઝાવો. જિંદગી બહુ ટૂંકી છે અને આપણી દુનિયા કુરુક્ષેત્ર બનાવવા માટે બહુ નાનકડી છે.’



ધૂમકેતુની યાદગાર નવલિકા ‘પોસ્ટઓફિસ’માં પેલું સુંદર વાક્ય છેઃ ‘માણસ પોતાની દષ્ટિ છોડી બીજાની દષ્ટિથી જુએ, તો અરધું જગત શાંત થઈ જાય.’ આપણે અપેક્ષાઓ રાખીએ છીએ, આક્ષેપો કરીએ છીએ, પણ સ્વકેન્દ્રીપણું છોડીને વિચારતા નથી. ફિલ બોસમન્સ એક જગ્યાએ ઘારદાર સવાલ કરે છેઃ ‘તને તો મારી જરાય પડી નથી આમ કહેતાં પહેલાં વિચારો તો ખરા કે તમે કદીયે તમારી જાતને કોઈના માટે સર્વસમર્પિત કરી છે ખરી?’

આમ કહીને તેઓ ઉમેરે છેઃ ‘તકેદારીથી તોળેલોમાપેલો પ્રેમ એ પ્રેમ નથી, પણ ગણિત અને ગણતરી છે. આમ કરીને તમે આનંદ ગુમાવો છો. આવો પ્રેમ સુખ નથી આપતો... કોઈકને કંઈક આપતા રહેવું ખૂબ જ મહત્ત્વનું છે પણ ક્ષમા આપવી સૌથી મુશ્કેલ કામ છે. આ જિંદગીમાં જે કંઈ છે એમાં બે વસ્તુ મહત્ત્વની છે સમજણ અને ક્ષમા. જો માણસ એટલું સમજે કે બીજી વ્યક્તિને પોતાનું નોખું વિશ્વ છે અને ક્ષમા આપવા તૈયાર હો તો જ સાથે રહેવું શક્ય બને.’



સ્વામી સચ્ચિદાનંદે આ પુસ્તક વિશે કહ્યું છે તેમ, અહીં માનવસંબંધોની વાત છે પણ ક્યાંય સ્વચ્છંદતાને પ્રોત્સાહન અપાયું નથી.

ફિલ બોસમન્સ લખે છેઃ ‘સ્વતંત્રતા પ્રેમના વાતાવરણમાં અર્થપૂર્ણ, મૂલ્યવાન અને આનંદદાયક હોય છે. આ જગતમાં સ્વતંત્રતા કરતાં પ્રેમનું મૂલ્ય અધિક છે... કામેચ્છા કોઈને આપોઆપ સલામતી નથી આપતી. ફક્ત સાચા પ્રેમના સાન્નિધ્યમાં ઉત્તમ કામેચ્છા ઊઘડે છે અને અર્થપૂર્ણ બને છે.’

 આ પુસ્તક જાણે કે સંતવાણી છે. તે વાંચતા એવું લાગે કે આ લેખક તમને સમજે છે, એ જાણે છે કે તમે કઈ વાતે મંૂઝાઈ રહ્યા છો, એને ખબર છે કે તમે શું સાંભળવા માગો છો. પાનાં ફરતાં જાય એમ લેખક તમારો શુભચિંતક છે એવી ખાતરી થતી જાય છે, તમને એના પર વિશ્વાસ બેસતો જાય છે. માત્ર શબ્દોના માધ્યમથી એક માણસ (એટલે કે લેખક) સાવ અજાણ્યા એવા બીજા માણસ (એટલે કે વાચક)ને આવી પ્રતીતિ કરાવી શકે તે નાનીસૂની વાત નથી. રમેશ પુરોહિતે કરેલો આ પુસ્તકનો ગુજરાતી અનુવાદ (ખરેખર તો અનુસર્જન) એટલો તો અફલાતૂન છે કે તે એક આગવું, પોતીકું વાતાવરણ રચે છે. બહુ ઓછાં પુસ્તકો એક ભાષામાંથી બીજી ભાષામાં આટલી ખૂબીપૂર્વક પરિવર્તિત થતું હોય છે.

માત્ર વાંચવા જેવું જ નહીં, પણ મિત્રોસંબંધીઓને ભેટમાં આપી ગમતાને ગુલાલ કરવા જેવું સુંદર પુસ્તક!

(સુખને એક અવસર તો આપો


લેખકઃ ફિલ બોસમન્સ


અનુવાદકઃ રમેશ પુરોહિત


પ્રકાશકઃ નવભારત સાહિત્ય મંદિર, દેરાસર પાસે,
ગાંધી રોડ, અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૧


વિક્રેતાઃ બુકમાર્ક, ૭એ, ચીનુભાઈ ટાવર્સ, આશ્રમ રોડ, અમદાવાદ - ૩૮૦૦૦૯


ફોનઃ (૦૭૯) ૨૨૧૩ ૯૨૫૩, ૨૨૧૩ ૨૯૨૧
કિંમતઃ રૂ. ૧૦૦/
કુલ પૃષ્ઠ સંખ્યાઃ ૧૨૦)

રિવ્યુઃ નો વન કિલ્ડ જેસિકા

વીમેન પાવર... ઝિંદાબાદ!

       આ વર્ષનો પ્રભાવશાળી પ્રારંભ કરતી આ ફિલ્મમાં કઈ હિરોઈન બાજી મારી જાય  છે?  ઉત્તર સ્પષ્ટ છેઃ વિદ્યા, વિદ્યા અને સાડી સત્તર વાર વિદ્યા.

                                                   રેટિંગ ઃ સાડા ત્રણ સ્ટાર


વોટ અ બ્રિલિયન્ટ બિગિનિંગ! ૨૦૧૧ની ફિલ્મી શરૂઆત આના કરતાં બહેતર ન હોઈ શકત. રાની મુખર્જી અને વિદ્યા બાલને છેલ્લાં બે અઠવાડિયાં દરમિયાન ગણી ગણાય નહીં એટલી ચેનલોના ઢગલાબંધ શોઝમાં હાજર રહીને ‘નો વન કિલ્ડ જેસિકા’ વિશે ઢોલનગારાં વગાડ્યાં છે. એમનું ચાલત તો દૂરદર્શનના ‘કૃષિ દર્શન’ કાર્યક્રમમાં જઈને પણ પોતાની ફિલ્મનું પ્રમોશન કરી આવત. થેન્ક ગોડ, આ બન્ને કન્યાઓ અને ફિલ્મના ‘દ-દ-દ-દ-દ-દિલ્લી-દિલ્લી.... ’ પ્રોમોએ જે હાઈકલાસ હવા ભી કરી હતી તે પોકળ સાબિત થઈ નથી. ઠીક ઠીક અપેક્ષા સાથે ફિલ્મ જોવા જઈએ અને તે ખરેખર સારી નીકળે ત્યારે મન પ્રસન્ન થાય જ.



છેલ્લે હીરો વગરની કઈ સારી ફિલ્મ આવી હતી? સારી નટશૂન્ય ફિલ્મ બનાવવી એ દાળભાત વગર સંતોષકારક ગુજરાતી થાળી પીરસવા જેવી અઘરી વાત ગણાય. થ્રી-એન્ડ-હાફ ચિયર્સ ટુ ડિરેક્ટર-રાઈટર રાજકુમાર ગુપ્તા... જે આ કઠિન કામ સરસ રીતે પાર પાડી શક્યા છે.





રીલ પ્લસ રીઅલ

ફિલ્મની શરૂઆતમાં જ જેમ ઘોષિત કરવામાં આવે છે તેમ, આ ફિલ્મ અતિ ચર્ચાસ્પદ બનેલા જેસિકા લાલ મર્ડર કેસમાં થોડી કલ્પનાઓનું મિશ્રણ કરીને બનાવવામાં આવી છે. ૧૯૯૯માં દિલ્હીની એક પેજ-થ્રી પાર્ટીમાં લગભગ ૩૦૦ માણસોની હાજરીમાં એક રાજકારણીની બિગડી હુઈ ઔલાદ જેસિકાને ગોળીએ દઈ દે છે. શા માટે? ડ્રિન્ક્સ ખતમ થઈ જવાથી બારટેન્ડર જેસિકા (નવોદિત મીરા)એ એને શરાબનો એક ગ્લાસ બનાવી ન આપ્યો એટલે. પહેલા પોલીસ કેસ અને પછી કોર્ટ કેસ થાય છે. વગદાર રાજકારણી સામ-દામ-દંડ-ભેદ અજમાવીને સાક્ષીઓને ફોડી લે છે. જેસિકાની બહેન સબ્રિના (વિદ્યા બાલન) બિચારી બહુ ભાગાદોડી કરે છે, પણ પુરાવાના અભાવે આરોપીઓ છૂટી જાય છે. આખરે એક ફાયરબ્રૅન્ડ ટીવી જર્નલિસ્ટ મીરાં (રાની મુખર્જી) આ મામલો પોતાના હાથમાં લે છે. સ્ટિંગ ઓપરેશન જેવા હથકંડાઓ અપનાવીને તે આરોપી અને કોર્ટમાં ઉધી ગુલાટ ખાનારા સાક્ષીઓને પોતાની ચેનલ પર ખુલ્લા પાડે છે. દેશભરમાં જાગેલાં તીવ્ર તરંગોને પ્રતાપે સરકાર અને ન્ચાયતંત્ર પર દબાણ વધે છે. કેસ રી-ઓપન થાય છે અને આખરે ગુનેગારોને યોગ્ય સજા મળે છે.



મહત્ત્વની ફિલ્મ

આ સમગ્ર ઘટનાક્રમ એટલો દમદાર અને મેઘધનુષી છે કે તે આપોઆપ સિનેમા, નાટક કે પુસ્તક માટેનું કસદાર મટિરીયલ બની રહે. અલબત્ત, મસાલો સારો હોવો એક વાત છે અને તેનો ઉપયોગ કરીને સ્વાદિષ્ટ રસોઈ યાને કે સારી ફિલ્મ બનાવવી તે તદ્દન જુદી વાત છે. વાસ્તવિક જીવનમાં બનેલા અને ખૂબ ગાજેલા બનાવ પરથી ફિલ્મ બનાવતી વખતે તેના પર નીરસ ડોક્યુમેન્ટરી બની જવાનું જોખમ ઝળુંબતું હોય છે. સામે પક્ષે, જો તથ્યો સાથે વધારે પડતા ચેડા કરવામાં આવે તો વાત સચ્ચાઈથી દૂર રહી જાય છે અને તે વિકૃત સ્વરૂપે પડદા પર પેશ થાય છે. યુવાન લેખક-દિગ્દર્શક રાજકુમાર ગુપ્તા આ બન્ને અંતિમો વચ્ચે આબાદ સંતુલન સાધી શક્યા છે. ભરઉઘમાં સૂતેલી વિદ્યા બાલનને મધરાતે જગાડતા મોબાઈલ ફોનવાળા પહેલાં જ દશ્યથી ખુશખુશાલ જેસિકાની અંતિમ ફ્રીઝ ફ્રેમ સુધી આ ફિલ્મ દર્શકને ચસોચસ પકડી રાખે છે અને યોગ્ય જગ્યાએ આઘાત, પીડા, નિરાશા અને પોઝિટિવિટી જેવી એકાધિક લાગણીઓ જગાવતી જાય છે.

ફિલ્મના બે ચોખ્ખા ભાગ પડી ગયા છે. ફર્સ્ટ હાફ વિદ્યા બાલનનો અને સેકન્ડ હાફ રાની મુખર્જીનો. હવે સૌથી મહત્ત્વનો સવાલઃ આ બન્નેમાથી કઈ હિરોઈન બાજી મારી જાય છે? ઉત્તર સ્પષ્ટ છેઃ વિદ્યા, વિદ્યા અને સાડી સત્તર વાર વિદ્યા. ફિલ્મના કેન્દ્રમાં રહેલી જેસિકા ફેશનેબલ, હિપ અને હોટ છે, જ્યારે એની ચશ્માંધારી નાની બહેન સબ્રિના (એટલે કે વિદ્યા) ટિપિકલ બહેનજી છે. એની બોડી લેંગ્વેજ ભલે સુસ્ત લાગતી હોય પણ સીધીસાદી દેખાતી આ છોકરડી અસામાન્ય આંતરિક તાકાત ધરાવે છે. આ કિરદારને વિદ્યાએ ગજબની આંતરસૂઝથી આત્મસાત કર્યો છે. વિદ્યાની સબ્રિના ક્યારેય લાઉડ કે મેલોડ્રોમેટિક બનતી નથી. એ જોરજોરથી ચિલ્લાતી નથી કે આંખોમાંથી આંસુઓના ઘોડાપૂર વહાવતી નથી. ઉલટાનું, વિદ્યા ક્યારેક પોતાના કિરદારને અન્ડરપ્લે કરતી હોય તેવું લાગે. બહુ જ સંયમિત છે એનું પર્ફોર્મન્સ અને કદાચ એટલે જ ગિલોલમાંથી છૂટેલા પથ્થરની જેમ તે દર્શકના ચિત્તતંત્રને વાગે છે.



કોર્ટ કેસમાં વર્ષો વીતતાં જાય છે એ વિગત અહીં કૉલાજથી દર્શાવવામાં આવી છે. નિરાશ વદને બસ સ્ટોપ પર ઉભેલી વિદ્યા, રસ્તા પર લીંબુ શરબતનો ગ્લાસ મોઢે માંડતી વિદ્યા, સડક પર ઉભેલા હાથી જેવા હાથીથી લગભગ ટકરાઈ જતી શૂન્યમનસ્ક વિદ્યા (આ નાનકડો શોટ પ્રતીકાત્મક છે), શાવર લેતી વખતે ચશ્માં તારવાનું ભૂલી જતી વિદ્યા... સબ્રિના એક સાવ સામાન્ય, પાવરફુલ કોન્ટેક્ટ્સથી જોજનો દૂર એવી મામૂલી નાગરિક છે તેવું હ્યદયભેદક સત્ય આ સિકવન્સમાં આબાદ ઉપસે છે. વિદ્યા બાલન વર્તમાન હિન્દી સિનેમાની સૌથી ઉત્તમ અભિનેત્રી છે તે હકીકત ‘ઈશ્કિયા’ પછી અહીં ફરી એક વાર પૂરવાર થાય છે.



રાની મુખર્જીનું પાત્ર એનર્જેટિક છે. તે બિન્દાસ ગાળો બોલે છે, પોતાને ગર્વથી ‘બિચ’ ગણાવે છે, સિગરેટ ફૂંકે છે, કામક્રીડા અને બોયફ્રેન્ડને પડતા મૂકીને ઓફિસે ભાગે છે અને સાડી પહેરી દેશના રાષ્ટ્રપતિ સાથે મિટીંગ કરે છે. આ બધું બરાબર છે, પણ ટીવી રિપોર્ટર-એન્કરનું તેનું પાત્ર બિબાંઢાળ બનીને રહી ગયું છે. ઈલેક્ટ્રોનિક મિડીયાની કાર્ય પદ્ધતિનું શ્રેષ્ઠ નિરૂપણ ‘પીપલી (લાઈવ)’માં થયું હતું. એના જેવું વાસ્તવિક નક્સીકામ અહીં થયું નથી. અલબત્ત, લાંબા સમય પછી રાનીને ફુલ ફોર્મમાં જોવાની મજા આવે છે, એણે પોતાનો રોલ ઈમાનદારીથી નિભાવવાની કોશિશ પણ કરી છે, પરંતુ સમગ્રપણે વિદ્યા જેવી સૂક્ષ્મતા અને અસરકારકતા તે લાવી શકી નથી.



‘દો દૂની ચાર’ અને ‘બેન્ડ બાજા બારાત’ના સંવાદોમાં માં દિલ્હીની કમાલની ખૂશ્બો આવી હતી. હવે જ્યારે જ્યારે દિલ્હીનું લોકાલ આવશે ત્યારે હબીબ ફૈઝલે  લખેલી આ બન્ને ફિલ્મો સાથે તેની સરખામણી થયા વગર નહીં રહે. આ કક્ષાનું દિલ્હીપણું ‘જેસિકા...’માં નથી. પૂરક પાત્રોમાં નવાસવા અથવા ઓછા જાણીતા કલાકારોનું કાસ્ટિંગ સરસ થયું છે. જેસિકા બનતી નવોદિત મીરાં અને ભ્રષ્ટ પોલીસમેનના રોલમાં રાજેશ શર્મા નામનો એક્ટર ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે. અમિત ત્રિવેદીનું સંગીત પાવરફૂલ છે.



‘જેસિકા....’ એક મહત્ત્વની ફિલ્મ બની રહેવાની. જોઈ કાઢો!          000

એક સુપરગર્લ, નામે વિપાશા

                                     અહા! જિંદગી - અંક જાન્યુઆરી ૨૦૧૧માં પ્રકાશિત

                                                                કોલમ : ફલક

એની આંખોમાં માત્ર સામેના માણસને અસ્થિર કરી દે તેવી નિર્મળતા જ નથી, તેમાં વિસ્મય પણ છે અને ઘૂંટાયેલો, દબાયેલો, શાંત થઈ ગયેલો વિષાદ પણ છે. પણ આ વાચાળ આંખો સંપૂર્ણ કથા કહેતી નથી...


એ હસે છે, ખિલખિલાટ હસે છે અને હસતી વખતે એની આંખો, એનો ચહેરો, એનું આખું વ્યક્તિત્ત્વ ગજબનાક રીતે પ્રકાશી ઊઠે છે. તે જોઈને તમે સુખદ કંપ અનુભવો છો. આવું હાસ્ય અને આવો પ્રકાશ તમે વાસ્તવની થપાટોથી અજાણ એવા નિર્દોષ બાળકના ચહેરા સિવાય બીજે ક્યાંય જોયા નથી. એ હસે ત્યારે એવું લાગે કે જાણે તેનું સમગ્ર અસ્તિત્વ, તેની સમગ્ર ચેતના તેની બુદ્ધિશાળી આંખોમાં સમેટાઈ ગયાં છે. હાસ્ય અટકી ગયા પછી એ કશુંક ધ્યાનથી સાંભળતી હોય કે વિચારતી હોય ત્યારે તમે જુઓ છો કે એની આંખોમાં માત્ર સામેના માણસને અસ્થિર કરી દે તેવી નિર્મળતા જ નથી, તેમાં વિસ્મય પણ છે અને ઘૂંટાયેલો, દબાયેલો, શાંત થઈ ગયેલો વિષાદ પણ છે.

પણ આ વાચાળ આંખો સંપૂર્ણ કથા કહેતી નથી.

આ આંખોને પેલે પાર એક મન છે, જે કદાચ બીજા કોઈ પણ પુખ્ત, વિચારશીલ માણસના મન કરતાં ઘણું વધારે જટિલ છે. તેના મનની લીલા સામેની વ્યક્તિને ગૂંચવી નાખે છે, આઘાત આપે છે, છળી ઉઠાય એવાં કલ્પન રચે છે. શું માસૂમિયતનો એક છેડો હિંસાના પ્રદેશને સ્પર્શતો હશે? શું માસૂમિયત એક પરાકાષ્ઠા પછી આપોઆપ વિકરાળ બની જતી હશે? તે સિવાય આવી કૂમળી છોકરી એવું શી રીતે લખી શકે કે -

ચાલ
ભોંક લોકની આંખોમાં ગરમ સળિયો,
ના,
બે અધમૂઈ આંખોમાં ઠંડા
સળિયા,
ને કૂચ કર.

એ તાડન અને આત્મપીડનની ઉપર ક્યાંક ઊભી ઊભી ચુપચાપ બધો તાલ જોયાં કરે છે. મનના પરદા પર પળેપળે આકાર બદલતાં શ્યામલ છાયાચિત્રોની ભાષા ઉકેલવાની શાંત કોશિશ કરતી રહે છે. શક્ય છે કે તેને ઉકેલવામાં બહુ રસ ન પણ હોય. તેને કદાચ આ છાયાચિત્રોને માત્ર નિહાળવાં છે, તેના સાક્ષી બનવું છે, તેને પોતાની કવિતાઓમાં જડી લેવાં છે. તેની કવિતાઓથી ભલે સામેનો માણસ ગૂંચવાય, આઘાત પામે કે છળી ઊઠે, પણ એ સ્વયં સ્થિર છે, શાંત છે.

એક મિનિટ. વિપાશા ખરેખર શાંત છે કે માત્ર શાંત દેખાય છે?

૦ ૦ ૦



A beautiful painting by Anju Dodia

 વિપાશા છેલ્લાં છ વર્ષથી જિદપૂર્વક અમેરિકામાં રહે છે, એકલી, પોતાના હાલી-ચાલી-બોલી ન શકતા શરીર સાથે. આ પસંદગીપૂર્વકની એકલતાને લીધે તે પોતાના મન અને શરીરમાં ઊઠતાં સ્પંદનોને કે તેની ગેરહાજરીને વધારે બારીકાઈથી તેમ જ બહાદૂરીપૂર્વક ઝીલી શકી છે. વિપાશા ૨૦૦૪માં અમેરિકા ગઈ ત્યારે તેનો પહેલો એવોર્ડવિનિંગ કાવ્યસંગ્રહ બહાર પડ્યો હતો - ‘ઊપટેલા રંગોથી રિસાયેલી ભીંતો’. હમણા ડિસેમ્બરમાં એ ઈન્ડિયાની મુલાકાતે આવી ત્યારે તેનો બીજો કાવ્યસંગ્રહ પ્રકાશિત થયો - ‘ટાપુઓ પર ફૂદડી’. આ બન્ને સંગ્રહોનાં ભાવવિશ્વો વચ્ચેનું અંતર સ્પર્શી શકાય એવું નક્કર છે. વિપાશાના પ્રકાશક-કમ-મિત્ર-જ્યાદા એવા નૌશિલ મહેતા ‘ટાપુઓ પર ફૂદડી’ વિશે લખે છેઃ ‘અહીં (એટલે કે આ કાવ્યોમાં) એ એકલી નથી. અહીં તો જાણે એકમેકથી તદ્દન ભિન્ન, એકમેક પ્રત્યે અનુકંપા વિનાનાં, જિદ્દી એવાં ત્રણ અસ્તિત્વો છેઃ શરીર, મગજ અને વ્યક્તિચેતના... આ ત્રણેય - હું-મગજ-શરીર - વચ્ચે સતત ખૂનખાર ઝનૂનપૂર્વકની ફેંદાફેંદીનો-ચૂંથાચૂંથીનો તણાવ, એકમેકને પછડાટ આપવાની હોડ આ કાવ્યોના વિષય અને વિશેષ છે.’

આ ફેંદાફેંદી અને ચૂંથાચૂંથીનું એક ઉદાહરણ જુઓ-

એક હથેળીમાં
મગજ


એક હથેળી પર
શરીર.

અફળાયાં
બન્ને એકબીજાં
સાથે.

ભુક્કા ઊડ્યા,
થોડું ચાલી
તણખાના
અજવાળામાં.

ભળી ગઈ
જમીન પર
પથરાયેલા
ભુક્કામાં.




જીવનના ચોથા દાયકાનો પ્રારંભ ઝાઝો દૂર ન હોય એવા બિંદુ પર ઊભેલી બીજી કોઈ પણ સ્ત્રી કરતાં - સ્ત્રી જ શા માટે? - બીજી કોઈ પણ વ્યક્તિ કરતાં વિપાશાનાં સંવેદનવિશ્વનો નક્શો જુદી રીતે દોરાયો હશે? ધારો કે એમ હોય તો પણ ‘ટાપુઓ પર ફૂદડી’નાં કાવ્યોને માત્ર વિપાશાની આત્મ-અભિવ્યક્તિના ચોકઠામાં કેદ કરી દેવાની જરૂર નથી. વિપાશા જ્યારે એમ લખે કે -

જીવન ચકડોળ
ચાલે
ધમધમ
સંભળાય
બસ ખાલીખમ
અવાજો.

- ત્યારે સહેજે સવાલ જાગે કે આ અવાજો, આ ખાલીપો શું તમામ સંવેદનસભાન વ્યક્તિ જીવનના કોઈને કોઈ તબક્કે અનુભવતી હોતી નથી શું? વિપાશાની કવિતાઓની અપીલ ખાસ્સી વ્યાપક છે. આ સંગ્રહ પ્રમુખપણે વિપાશાનું અંગત એક્સપ્રેશન હોવા છતાં તેમાંની કેટલીય કવિતાઓમાં વ્યક્ત થયેલી લાગણીઓ ઘણા વિશાળ ફલક પર વિહરે છે.

એની ને મારી
વચ્ચે
લડાઈ
ચાલતી લાગે
છે.
જોઈએ
કોણ જીતે છે:
જીવન
કે
હું?

આ પ્રકારનાં દ્વંદ્વનો સામનો આપણે સૌએ કર્યો હોય છે. સંદર્ભો આપણા હોય, સ્વરૂપ આપણે આપ્યું હોય, પણ દ્વંદ્વ અનુભવાય છે એ તો નક્કી.

૦ ૦ ૦

વિપાશાનો પહેલો કાવ્યસંગ્રહ બહાર પડ્યો હતો ત્યારે તેના પિતાએ એને કાળજીપૂર્વક ઊંચકી હતી, કપડાંનું નિર્જીવ પોટલું ખભે નાખ્યું હોય તેમ, અને પછી ધીમે ધીમે સીડી ઊતરી ગયા હતા. શરીર એ જ છે, પણ આ વિપાશા આજે અમેરિકામાં પોતાના સહાયકની પોસ્ટ માટે હિસ્પેનિક કે આફ્રો-અમેરિકન કે યુરોપિયન ઉમેદવારોની જાતે પસંદગી કરે છે, મોજથી શોપિંગ કરવા ઊપડી જાય છે, પોતાના રહેઠાણથી ઘણે દૂર ક્રિયેટિવ રાઈટિંગના ઈવનિંગ ક્લાસ અટેન્ડ કરે છે. ક્લાસ પૂરા થયા પછી બીજા સ્ટુડન્ટ્સ જતા રહ્યા હોય અને ઘેરાઈ ચૂકેલા વેરાન અંધકારમાં વિપાશા વ્હીલચેર પર મોડી પડેલી બસની રાહ જોતી બેઠી હોય, પોતાનાં મન અને કહ્યું ન માનતા શરીર સાથે, એકલી. અને પછી એ લખે કે -

મનની નસોમાં અટવાઈને તાકે છે
તીક્ષ્ણ આંખો, બેબાકળી નહીં, અફાટ
ધીરજ પોતાનામાંથી ઊપજાવતી.


ધીરજ, ખુદવફાઈ, આત્મસન્માન, આત્મબળ... આ બધા શબ્દોથી વિપાશા ખૂબ આગળ નીકળી ચૂકી છે . જીવન અને તેની વચ્ચે ચાલતી લડાઈ એ ક્યારની જીતી ચૂકી છે. મગજ અને શરીર ભલે ફક્કડ જીવતાં હોવાનો ડોળ કરે, ખાનગી બાતમી એ છે કે એ બન્ને થરથર કાંપે છે. મગજ અને શરીર બેયને બરાબરનો પરચો મળી ચૂક્યો છે, વિપાશા નામની આ સુપરગર્લનો.

૦ ૦ ૦

કવિતા

‘નવનીત સમર્પણ’ -  January 2011માં પ્રકાશિત















              

          


                
             




આમંત્રણ


વિષાદ છે જિંદગીમાં?


ધીમી વાટે સળગતો


હળવે હળવે વરસતો


વિષાદ?


દેખાઈ રહ્યું છે તળિયું


વિષાદે પેદા કરેલી ઉર્જાનું.


શું બદલાયું છે


વિષાદને ઓળખવાની મારી દષ્ટિ?


કે

એની સાથે સંબંધાવાની શૈલી?


શું વિષાદ એટલે


રંગ-આકાર-ઓળખ બદલ્યા કરતી મનઃસ્થિતિ?


ભીરુ ઓક્ટોપસની જેમ?


સાતત્ય કદાચ તેના સ્વભાવમાં નથી.


કેવો છે વિષાદનો અર્ક?


કાળો?


કે નિઃસીમ આકાશ જેવો પ્રમાદી બ્લુ?


સુશુપ્તાવસ્થામાં સરી જવું


એ વિષાદનો સ્વભાવ છે


કદાચ.


સુખની જેમ.


વિષાદમાં તાકાત છે


મને જાત સરસો ચાંપી દેવાની.


તેણે ખોલી દીધેલા અંતઃ ચક્ષુઓને


ચશ્માં આવી ગયાં છે કે શું?


વિષાદ, તું આવ


સ્થિરતાના સુરક્ષાકવચને તોડીમરોડીને, ભેદીને.


તારી પીઠ પર લદાયેલાં


પેલાં નવાં સત્યોમાં મને રસ છે.

000

વેલકમ ૨૦૧૧ઃ થ્રી ચિયર્સ ફોર યંગ બ્લડ!

દિવ્ય ભાસ્કર રવિવાર પૂર્તિ ૨ જાન્યુઆરી ૨૦૧૧માં પ્રકાશિત


સ્લગઃ મલ્ટિપ્લેક્સ

આ વર્ષે કઈ નવી ફિલ્મો રિલીઝ થવાની છે? ૨૦૧૦માં નવોદિત ડિરેક્ટરોએ ઉત્તમ ફિલ્મો આપી. આ વખતે કોણ બાજી મારી જવાનું?
`
-----------------------

સમય નામના ઉપકરણને નક્કી કોઈએ ફાસ્ટ ફોરવર્ડ મોડમાં મૂકી દીધું લાગે છે. તે સિવાય એકવીસમી સદીનો બીજો દાયકો આટલો જલદી કેવી રીતે બેસી જાય! આ દશકાનાં પહેલાં વર્ષમાં બોલીવૂડમાં શું શું બનવાનું? શું ૨૦૧૦ની જેમ ૨૦૧૧નું વર્ષ પણ ઉર્જાથી છલકાતાં અને ક્રિયેટિવિટીથી ઊછળતાં નવાં નામો હાઈજેક કરી જવાનું છે?



બોલીવૂડમાં નવી ટેલેન્ટની જાણે કે વસંત બેઠી છે. ખાસ કરીને ડિરેકશનનાં ક્ષેત્રમાં ખૂબ બધી આશાસ્પદ પ્રતિભાઓનું આગમન થયું છે અને હજુય થવાનું છે. આગળ વધતાં પહેલાં ગયા વર્ષની સૌથી ધ્યાનાકર્ષક, દમદાર અને સત્ત્વશીલ ફિલ્મો તરફ નજર દોડાવો અને જુઓ કે એમાંની કેટલી બધી ફિલ્મો ફર્સ્ટ-ટાઈમ-ડિરેક્ટરોએ  બનાવી છે!

Udaan: Vikramditya Motwane

‘ઉડાન’ ફિલ્મે ભલે બોક્સઓફિસ પર ધમાલ ન બોલાવી, પણ તે નિઃશંકપણે ૨૦૧૦ની સર્વશ્રેષ્ઠ પાંચ ફિલ્મોમાંની એક છે. તરુણાવસ્થામાંથી યુવાવસ્થા તરફ પગ મૂકતો એક છોકરો છે, જેને લેખક બનવું છે. લાગણીના સ્તરે કુંઠિત થઈ ચૂકેલો હિટલર જેવો બાપ તેને પોતાની ફેક્ટરીએ બેસાડી દેવા માગે છે. દીકરો આખરે બંધનો તોડીફોડીને આઝાદ થઈ જાય છે. આ ફિલ્મ ડિરેક્ટ કરી વિક્રમાદિત્ય મોટવાણેએ. ‘ઈશ્કિયા’ના ડિરેક્ટર અભિષેક ચૌબેએ પોતાના ગુરૂ વિશાલ ભારદ્વાજની ખૂબીઓ બરાબર આત્મસાત કરી. ખરબચડું અને પ્રમાણભૂત એવું નિર્ભેળ ભારતીય પશ્ચાદભૂ, બે પુરુષોને આબાદ રમાડતી વિચક્ષણ સ્ત્રી, હ્યુમર, સેક્સ, પાવરફૂલ પર્ફોર્મન્સીસ અને ‘દિલ તો બચ્ચા હૈ જી’ જેવું યાદગાર ગીત. ઓસ્કર માટે ભારતની આ વર્ષની ઓફિશિયલ એન્ટ્રી તરીકે ‘પીપલી લાઈવ’ની વરણી થઈ છે અને આ ફિલ્મ ડિરેક્ટર અનુશા રિઝવીનું પહેલું સિનેમેટિક સંતાન છે. આત્મહત્યા કરવા માટે ‘તૈયાર’ થયેલા એક ગામડિયાની પાછળ દેશભરનું ઈલેક્ટ્રોનિક મિડીયા આદુ ખાઈને પડી જાય છે ત્યારે કેવી સ્થિતિ છે એનું આબાદ વ્યંગાત્મક ચિત્ર આ ફિલ્મમાં ઉપસ્યું છે.





Pipli Live: Anusha Rizvi

 રિશી કપૂર-નીતૂ કપૂર જેવાં ગ્લેમરસ કપલને સાવ સીધાસાદાં મધ્યમવર્ગીય દિલ્હીવાસી તરીકે પેશ કરવા માટે જિગર જોઈએ, જે ફૈઝલ અહમદમાં છે. ‘દો દૂની ચાર’માં સ્કૂલટીચર તરીકે કામ કરતા રિશી કપૂરને કાર ખરીદવી છે અને તે માટે જે ઉધામા થાય છે તે વિશેની આ હલકીફૂલકી, ખૂબસુરત ફિલ્મ છે. ફૈઝલ અહમદનું નામ ફરી પાછું ૨૦૧૦ના સરપ્રાઈઝ પેકેટ જેવી ‘બેન્ડ બાજા બારાત’માં ઊછળ્યું. આ ફિલ્મનો અસલી હીરો તેના અફલાતૂન ડાયલોગ્ઝ છે અને તે ફૈઝલે અહમદે લખ્યા છે. કોઈ પણ દંભદેખાડા વગરની સ્માર્ટ અને મસ્તીભરી ‘બેન્ડ બાજા બારાત’ના ડિરેક્ટર મનીશ શર્મા પણ ફર્સ્ટ-ટાઈમર છે.

Tere Bin Laden: Abhishek Sharma

યાદ રહે, આપણે સૌથી વધુ કમાણી કરનારી નહીં, પણ સૌથી સુંદર ફિલ્મોની વાત કરી રહ્યા છીએ. કોમેડીના નામે ત્રાસજનક મસાલો પીરસાતો હોય ત્યારે ‘તેરે બિન લાદેન’ તાજગીની લહેરખી જેવી સાબિત થઈ. એના ડિરેક્ટર હતા અભિષેક શર્મા. ‘વેક અપ સિડ’ના ડિરેક્ટર અયાન મુખર્જીની નોંધ પણ લેવી જોઈએ. એક વાત તમે નોંધી? આ નવા નિશાળિયાઓમાંથી કોઈને ફેન્સી બજેટ આપવામાં આવ્યું નહોતું, તમામ ફિલ્મો ભારતમાં જ શૂટ થઈ હતી અને પાકિસ્તાની કિરદારોવાળી ‘તેરે બિન લાદેન’ સિવાયની બધેબધી ફિલ્મો નિતાંતપણે ભારતીય સેન્સિબિલીટી ધરાવતી હતી. આ બહુ સારી નિશાની છે. તેજીલા તોખાર જેવા આ બધાય ફિલ્મમેકર્સનું હવે પછીનું કામ જોવાની ઇંતેજારી રહેવાની. થ્રી ચિયર્સ ફોર યંગ બ્લડ!



આ વર્ષે પણ ઘણાં નવાં નામો દેખાવાનાં. માત્ર ૨૦૧૧ના પહેલા ર્ક્વાટરમાં રિલીઝ થનારી ફિલ્મોની જ વાત કરીએ તો ‘નો વન કિલ્ડ જેસિકા’ ડિરેક્ટર રાજકુમાર ગુપ્તાની બીજી ફિલ્મ છે. અગાઉ તેમણે ‘આમિર’નો સ્ક્રીનપ્લે લખેલો અને ‘બારહ આના’ ડિરેક્ટ કરેલી. ‘ધોબી ઘાટ’ની કિરણ રાવ, ત્રીસ વર્ષેય સિંગલ રહી જનારી મહિલાઓના ફ્રસ્ટ્રેશનને રમૂજી-કરૂણ રીતે પેશ કરતી ‘ટર્નીંગ થર્ટી’ની અલંકૃતા શ્રીવાસ્તવ તેમ જ વિનય પાઠકમાહી ગિલને ચમકાવતી ‘ઉટપટાંગ’ નામની ફિલ્મના ડિરેક્ટર શ્રીકાંત વેલાગાલેતી સાવ નવાંસવાં છે. ખેર, આ ત્રણેયના નિર્દેશનમાં કેટલું વિત્ત છે એ તો ફિલ્મ જોયા પછી જ સમજાશે.

ઓકે, ન્યુકમર્સનું ચેપ્ટર પૂરું કરીને હવે એ જોઈએ કે ૨૦૧૧માં ટોપ સ્ટાર્સને ચમકાવતી કઈ ફિલ્મો આવવાની છે? સૌથી પહેલાં તો, આવતા મહિને રિલીઝ થનારી વિશાલ ભારદ્વાજની પ્રિયંકા ચોપડાને ચમકાવતી ‘સાત ખૂન માફ’ ભારે ઈન્ટરેસ્ટિંગ લાગે છે. ખાનલોગની વાત કરીએ તો શાહરૂખ ખાન અને કરીના કપૂરની ‘રા.વન’ આવશે. જોકે ‘રોબો’ની સ્પેશિયલ ઈફેક્ટ્સ અને ‘ટૂનપુર કા સુપરહીરો’ની થીમ જોયા પછી શાહરૂખ ટેન્શનમાં આવી ગયો છે. શાહરૂખની ‘ડોનટુ’ પણ આવશે. કરીના બોયફ્રેન્ડ સૈફ અલી ખાન સાથે ‘એજન્ટ વિનોદ’માં દેખાશે. કરીના ઓર એક ખાન સાથે પણ દેખાવાની છે સલમાન ખાન સાથે ‘બોડીગાર્ડ’માં. સલમાનની આ વર્ષે બિઝી બિઝી રહેવાનો છે. એની ‘રેડી’ ઉપરાંત ‘કિક’, ‘મોસ્ટ વોન્ટેડ’, ‘પાર્ટનર-ટુ’, ‘નો એન્ટ્રી મેં એન્ટ્રી’માંથી અમુક રિલીઝ થશે અને બાકીની ફિલ્મોનું કામ આગળ વધશે. અક્ષય કુમાર આ વખતે ‘પતિયાલા હાઉસ’ અને ‘થેન્ક્યુ’ ઉપરાંત કદાચ ‘આસમાન’ (સંજય દત્ત કેટરીના) અને કદાચ ‘હેરાફેરી’ સિરીઝની આગલી કડીમાં દેખાય. ‘રેડી’ અને ‘થેન્કયુ’ બન્નેના ડિરેક્ટર અનીસ બઝમી છે. અનીસભાઈને ટાઈટલમાં અંગ્રેજી શબ્દ સિવાય કશું ચાલતું નથી. અભિષેક ‘દમ મારો દમ’ (કંગનાબિપાશા), ‘ગેમ’, ‘ધૂમ-થ્રી’, ‘દોસ્તાના-ટુ’ અને ‘પ્લેયર્સ’માં જોર દેખાડશે.



રણબીર કપૂર શામાં જોવા મળશે આ વર્ષે? ઈમ્તિયાઝ અલીની ‘રોકસ્ટાર’, અનુરાગ બાસુ ડિરેક્ટેડ ‘બરફી’ (પ્રિયંકા ચોપડા) અને અસીનઝિયા ખાન સાથેની ‘આપ કા સાયા’માં. ૨૦૧૦માં બે મોટી ફિલ્મોનો માર ખાઈ ચૂકેલો હ્યુતિક રોશન આ વર્ષે ‘જિંદગી ના મિલેગી દોબારા’ અને સંભવતઃ ‘અગ્નિપથ’ના રિમેકમાં ચમકશે. શાહિદ કપૂર પહેલી વાર ડિરેકશન કરી રહેલા પપ્પા પંકજ કપૂરની ‘મૌસમ’ (સોનમ કપૂર) ઉપરાંત ‘જનમ જનમ કા સાથે હૈ હમારા તુમ્હારા’ (કેટરીના-સોનાક્ષી સિંહા)માં દેખાશે.



આમિર ખાન રીમા કાગતીની ફિલ્મ શરૂ તો કરશે, એ રિલીઝ ક્યારે થાય એ ભગવાન જાણે. આમિરની અનુરાગ કશ્યપના ડિરેકશનમાં બનનારી ફિલ્મ ‘બોમ્બે વેલ્વેટ’ની (કેટરીના સાથે) વાત પણ વચ્ચે ચાલી હતી. આમિરના પ્રોડકશન હાઉસમાં બનેલી ‘દિલ્હી બેલી’ (ઈમરાન ખાન) રિલીઝ થાય એટલી વાર છે. ઈમરાનની કરીના સાથે ‘શોર્ટ ટર્મ શાદી’ કાં તો આ વર્ષે રિલીઝ થાય યા તો પછી આવતા વર્ષે.



શું ૨૦૧૧નું વર્ષ માત્ર ટિપિકલ બોલીવૂડ મસાલામાં જ રચ્યુંપચ્યું રહેશે કે કોઈ નવી સિનેમેટિક સિદ્ધિ, નવા બ્રેક-થ્રૂ પણ જોવા મળશે? જસ્ટ વેઈટ એન્ડ વોચ!



શો સ્ટોપર

કરીનાને ઈન્ડસ્ટ્રીમાં ક્યાં કોઈ સિરીયસલી લે છે? પણ જો તે એમ કહેતી હોય કે હિરોઈનોમાં એના સિવાય મને એકને જ એક્ટિંગ કરતાં આવડે છે તો, ફોર અ ચેન્જ, એની વાત માની લઈએ.

- પ્રિયંકા ચોપડા